Αλουμινένια όργανα, μπαγκέτες που ανεβοκατεβαίνουν σε ρυθμικά χτυπήματα και αυτοσχεδιασμούς, χορός, δυνατός, πολύ δυνατός ήχος, πολύχρωμες φορεσιές, ο μαέστρος που κουνάει τα χέρια σε παράξενα σινιάλα, χαμόγελα στα πρόσωπα, μάτια που μιλάνε, διαρκής κίνηση, δόνηση.
Και κόσμος, πολύς κόσμος γύρω γύρω, που παρακολουθεί ξαφνιασμένος στην αρχή, με ενδιαφέρον και με απόπειρα να συντονιστεί, να νιώσει το ρυθμό στη συνέχεια. Μπιμ-μπομ, μπιμ-μπομ, τσίκι-πράκα, τσίκι-πράκα, μπιμ-μπαμ-μπομ, ουμ-τσα, ουμ-τσατσά…
Mια από τις πρώτες εμφανίσεις του Brasilionico στην Απλωταριά, τον Οκτώβρη του 2016
Είναι αυτό που συμβαίνει όταν το Μπραζιλιόνικο, η ομάδα κρουστών που παίζει σάμπα ρέγκε, βγαίνει στην Απλωταριά ή άλλα σημεία της Χίου για μια ζωντανή εμφάνιση, μια παράσταση στο δρόμο. Η μπάντα γεννήθηκε κάπου τον Αύγουστο του ’15, όταν ο Μιχάλης, η Μάρω και πολλοί και πολλές ακόμα στη συνέχεια, ξεκίνησαν να παίζουν παρέα σε ένα αγρόκτημα στο Βασιλειώνικο. Το είπαν σε φίλους και γνωστούς, άσχετους και σχετικούς με το «άθλημα», άρχισαν πρόβες, πήραν κι άλλα όργανα, κάναν καλοκαιρινές εξορμήσεις σε παραλίες, γιατί είναι ωραία και γιατί μπορείς να κάνεις πρόβες χωρίς να ξεσηκώνεις το χωριό, και κάπως έτσι γεννήθηκε στη Χίο το Brasilionico Grupo Percussivo, η ομάδα κρουστών σάμπα ρέγκε που ήδη έχει παίξει κάμποσες φορές, εντός και εκτός του νησιού.
Και έτσι ακούσαμε τα φούντου, τα ντόμπρα, τις κάισσες και τα ρεπίκια, τα όργανα δηλαδή της μπάντας, που αποτελείται από οκτώ, δέκα, δώδεκα, είκοσι και παραπάνω άτομα, να παίζουν ρυθμούς σάμπα ρέγκε, αυτής της μουσικής που γεννήθηκε στη μακρινή Μπαϊα της Βραζιλίας, από τους απόγονους των αφρικάνων σκλάβων.
Η σάμπα ρέγκε είναι μουσική φτιαγμένη να παίζεται στο δρόμο. Και το Brasilionico έχει ήδη περπατήσει πολύ μοιράζοντας δονήσεις στους δρόμους της Χίου, στην Απλωταριά, στη Μόστρα των Θυμιανών, στο Κάστρο, στο Νεχώρι και όχι μόνο. Και βεβαίως έχει παίξει και στο καρναβάλι του Μεταξουργείου στην Αθήνα – αλλά γι’ αυτό συνεχίστε την ανάγνωση!
Η αρχική ιδέα ήταν απλώς να κάνουμε μια μπάντα «για να παίζουμε μουσική, για να δημιουργήσουμε μια παρέα που θα μοιράζεται και θα περνάει καλά», είναι η απάντηση του Μιχάλη, που είχε σχετική εμπειρία πέντε χρόνων σε μπάντες όπως η Batala Atenas και οι Swingueira, στη σχετική ερώτηση. Ο κόσμος ήρθε μαθαίνοντας για τη φάση στόμα με στόμα, ενώ το χειμώνα έγινε και ένα ανοιχτό μάθημα αφροβραζιλιάνικων κρουστών, το οποίο παρακολούθησαν περί τα 20 άτομα – και φυσικά πάρα πολλοί συνεχίζουν.
Η σάμπα ρέγκε έχει ήδη πάνω από μια δεκαπενταετία διαδρομής στην Ελλάδα, από τότε που κάποιοι, ο Αγγελος, η Νέλη, ο Σταύρος, η Ανατολή, ο Στέφανος και άλλοι, μαζεύονταν, αρχές δεκαετίας του 2000, στο Πολυτεχνείο και έκαναν πρόβες. Και το ένα έφερε το άλλο: ταξίδια στη Βραζιλία, πρόσκληση δασκάλου (του Giba) από τη μακρινή χώρα για σεμινάριο, σχηματισμός ομάδων, δημόσιες εμφανίσεις… ό,τι συνιστά τη γοητευτική ιστορία ανάδυσης ενός νέου – στην Ελλάδα και γενικά στην Ευρώπη – ακούσματος «ανθρώπινου, ρυθμικού, με απλά χτυπήματα, που σε πάει αλλού άμα συντονιστείς», όπως προσπάθησε κάποιος να το περιγράψει.
Η δεύτερη Αφρική
Οι ρίζες της σάμπα ρέγκε πάνε πολύ πίσω, στη θρησκευτική μουσική του Candomble, από χώρες οπως η Αγκόλα, που ταξίδεψε με τους σκλάβους ως τη Βραζιλία. Εκεί, κάποια στιγμή η αναλογία σκλάβων-Πορτογάλων διαμορφώθηκε συντριπτικά υπέρ των πρώτων, «δημιουργήθηκε μια δεύτερη Αφρική, εκεί στη φτωχο-Μπαϊα, στη βόρεια Bραζιλία». «Αυτός ο ρυθμός είναι θρησκεία, με αυτό το χορό, με αυτό το τραγούδι», είναι μια αυθόρμητη περιγραφή από άνθρωπο που έχει ασχοληθεί με το θέμα. Οι Iλέ Aγιέ, ο Νεγκίνιο Ντο Σάμπα, που ίδρυσε τους Ολοντούμ, με τους οποίους έκανε μάλιστα και βίντεο κλιπ ο Μάικλ Τζάκσον το 1991-’92, είναι μερικά από τα ονόματα-κλειδιά για όποιον θέλει να μάθει περισσότερα για το θέμα.
Το βίντεο, για μια γεύση από σάμπα ρέγκε από εκατοντάδες όργανα στη Μπαϊα (τη «μήτρα» της σάμπα ρέγκε), αλλά και στις φαβέλες του Ρίο, όπου ο Μάικλ Τζάκσον γύρισε μαζί με τους Ολοντούμ το βίντεο κλιπ για το They don’t care about us
Μουσική που παίζεται στο δρόμο
Μπάντες σάμπα ρέγκε υπάρχουν σχεδόν σε όλη την Ελλάδα: Στο Βόλο, την Έδεσσα, τη Δράμα, τη Θεσσαλονίκη, τη Χίο, την Αθήνα και αλλού. Η πιο πρόσφατη συνάντησή τους ήταν τις Απόκριες στο καρναβάλι του Μεταξουργείου, όπου συμμετείχε και το Μπραζιλιόνικο, εκεί όπου «οι μπάντες ξεκινάνε και ξεσηκώνουν τον κόσμο, βγάζουν τελάλη πριν, που φωνάζει «ξυπνάτε, ου-ου, πάμε», και διασχίζοντας τους δρόμους του Μεταξουργείου μαζευόμαστε τελικά στη Μεγάλου Αλεξάνδρου, περισσότερα από 100 άτομα και παίζουμε στο «μπλόκο», σε ένα πανδαιμόνιο μουσικής και χαράς».
Από την εμφάνιση του Βrasilionico στο Μεταξουργείο: για τη διάθεση, μιλάνε τα πρόσωπα!
«Η μπάντα είναι σαν μια μικρή κοινωνία», λέει άλλο μέλος του Μπραζιλιόνικο, περιγράφοντάς μου τη βδομαδιάτικη… ρουτίνα με τις διπλές πρόβες, που περιλαμβάνουν δίωρο παίξιμο, που με τη σειρά τους φέρνουν τη γνωριμία, την αλληλεπίδραση, με συνδετική «κόλλα» τον έντονο ρυθμό.
Στιγμιότυπα από τις πρόβες της ομάδας
Και μετά έρχονται οι εμφανίσεις, «τότε που βγαίνουμε στον δρόμο όλη η μπάντα για να παίξουμε και να πάρουμε μαζί μας τον κόσμο, γιατί στο δρόμο παίζεται αυτή η μουσική, έτσι είναι. Εκεί γεννήθηκε, εκεί παίζεται, εκεί ακούγεται», τα σεμινάρια, τα ταξίδια για εμφανίσεις σε άλλες πόλεις, οι συναντήσεις με τις άλλες μπάντες, όλα αυτά τα ωραία που συμβαίνουν όταν ο κόσμος συναντιέται γύρω από ένα κοινό ενδιαφέρον. Το απαραίτητο «αξεσουάρ», εκτός βέβαια από τα όργανα και το κέφι, είναι στην περίπτωση αυτή… οι ωτοασπίδες.
Το Brasilionico έχει παίξει ήδη στο Κάστρο, στην Απλωταριά δύο-τρεις φορές, η μια για ενίσχυση της Κοινωνικής Κουζίνας, στη Μυτιλήνη για την Κουζίνα του «Άλλου Ανθρώπου», στη Σούδα, στη Μόστρα των Θυμιανών, στο Νεχώρι – και οι εμφανίσεις συνεχίζονται και αυξάνονται, όσο κι ο κόσμος εξοικειώνεται με τον ρυθμό και τον ήχο.
«Βγήκαμε μία, δύο φορές, χωρίς προειδοποίηση, και τελικά είχαμε πολύ καλή ανταπόκριση: οι άνθρωποι παθαίνουν ένα μικρό σοκ όταν μας ακούνε πρώτη φορά! Αλλά είναι ο ρυθμός και η κίνηση, το groove που μας ενώνουν με τον κόσμο».
Πίσω από το εκρηκτικό αποτέλεσμα στο δρόμο βέβαια κρύβονται πολλές ώρες δουλειάς – και όχι μόνο σε πρόβες, αλλά και για να φτιαχτούν οι στολές, να στηθούν τα όργανα, να διαμορφωθεί ο χώρος που πρόσφατα απέκτησε η μπάντα για να έχει το «σπίτι» της.
Και τι χρειάζεται για να γίνει κάποιος ή κάποια μέρος του Brasilιonico; «Όρεξη, αν έχεις όρεξη βρίσκεις το χρόνο. Και μαμάδες υπάρχουν στη μπάντα, 2 και 3 παιδιών, δεν εχει καν ηλικιακό όριο. Όταν κάναμε την ανοιχτή πρόβα, ήρθαν 20 άτομα, έπαιξαν δυο ρυθμούς, τους «έβγαλαν», δεν είναι κάτι τρελό, είναι απλό, που ο σύνθετος εγκέφαλος μας δεν μπορεί να το πιάσει, πρέπει να το βάλει κάτω να το διαιρέσει…», μου λέει άλλο μέλος της μπάντας. «Ωστόσο», προσθέτει, «μετά γίνεται σωματικό, και λες τι ωραίο που είναι αυτό, και μετά γίνεται το ασέ (axé), νιώθεις ότι είναι μέσα σου, και το απολαμβάνεις».
Η κουβέντα για τα όργανα και τους ρυθμούς βέβαια δεν έχει σταματημό.Για το ρεπίκι που «μιλάει», έχει κίνηση, το ντόμπρα που έχει χορογραφία, για την κάισσα που γκρουβάρει μόνο και γι’ αυτό αυτό το όργανο το παίζουν οι πιο… ευλύγιστοι, το φούντου που κρατάει το ρυθμό, αλλά στο τέλος τέλος… «δεν είναι βήματα [ο ρυθμός], είναι χορός, γίνεται, δεν ξέρω, απογείωση… Πηδάει το πράγμα, φεύγει, πετάς όταν συντονιστούν όλοι, άρα χορεύεις».
Kαι επειδή όσα γράψαμε παραπάνω, δύσκολα αποδίδουν την αίσθηση να το ακούς ζωντανά, το Brasilionico Grupo Percussivo θα είναι την Παρασκευή 23 Ιούνη στο Κάστρο, στη γιορτή του Αϊ Γιαννιού του Φανιστή, και θα παίξει στα στενά της συνοικίας. Και όπως θυμίζει στο σχετικό event: Η Festa Junina ή αλλιώς Festa de São João (Άγιος Ιωάννης) γιορτάζεται στην Βραζιλία την ίδια μέρα, πάλι με φωτιές, και είναι αφιερωμένη στη φύση και τη γονιμότητα, επίσης συμβολίζει την εναλλαγή των εποχών. Eκεί για τον χειμώνα που έρχεται, εδώ για το καλοκαίρι που ξεκινά. Συντονιστείτε!
Φωτογραφίες – βίντεο: Αννα Βλαχάκη, Γιάννης Βούλγαρης, Αλέξανδρος Παναγιωτάκης, PicTales
