Η οικογένεια Καλουτά

Το 12ο μέρος του αφιερώματος του Βασίλη Αγιαννίδη στον Κάμπο της Χίου με τα σπίτια της οικογένειας Καλουτά

Διαβάστε εδώ το εισαγωγικό σημείωμα του αφιερώματος

Η οικογένεια Καλουτά προέρχεται από τους βυζαντινούς άρχοντες Καλοειδά οι οποίοι πρωτοεμφανίζονται στην βυζαντινή Αυλή τον 11ο αιώνα. Κατά τον 13ο αιώνα φαίνεται εγκατεστημένη στη Σμύρνη και σε περιοχές γύρω από της Χίο. Από τα μέσα του 15ου αιώνα αναφέρεται πολλές φορές στους Κώδικες και σε νοταριακά έγγραφα του νησιού ως ιδιοκτήτρια μεγάλης κτηματικής περιουσίας. Δεν είναι απίθανο όμως να κατοικεί στη Χίο πολύ πιο πριν από το 15ο αιώνα.

Η οικογένεια διατηρεί καλές σχέσεις με τους Λατίνους κατακτητές του νησιού. Το 1479 ο Δόγης της Γένοβας παραχωρεί στο Μιχαήλ Καλουτά, Έλληνα κάτοικο Χίου και στους απογόνους του, τα προνόμια ενός αυτόχθονα πολίτη της Γένοβας. Το 1694 βοηθούν τους Βενετούς κατά την κατάληψη της Χίου. Αναγκάζονται να αποχωρήσουν μαζί τους στην Ενετοκρατούμενη Πελοπόννησο το 1695, μετά την ανάκτηση του νησιού από τους Οθωμανούς. Επιστρέφουν στη Χίο το 18ο αιώνα.

Οι επιχειρηματικές δραστηριότητες των Καλουτάδων στη ναυτιλία, στο εμπόριο και στη βυρσοδεψία ακμάζουν καθ’ όλο το 18ο, το 19ο αιώνα και έως το Μεσοπόλεμο. Κάποια μέλη της οικογενείας μετοικούν από το 18ο αιώνα στην Κωνσταντινούπολη. Στην Οθωμανική πρωτεύουσα διακρίνεται ο καλλιγράφος Γεώργιος Καλοειδάς από τη Χίο. Σε κάποιο ταξίδι τους στην Πόλη ο Παντελής και ο Γεώργιος Καλουτάς μυούνται στη Φιλική Εταιρεία. Σκοτώνονται και οι δύο στον Ανάβατο, το 1822.

Μετά τη Σφαγή ο Αλέξανδρος Γεωργίου Καλουτάς εγκαθίσταται στο Νοβοροσίσκ και ασχολείται με τη βυρσοδεψία και τη ναυτιλία. Οι απόγονοι του θα παραμείνουν εκεί έως την Οκτωβριανή επανάσταση. Τα πρώτα εξαδέλφια του, ο Αναστάσιος, ο Γιάννης, ο Ζαννής, ο Ζωρζής και ο Νικολής Παντελή Καλουτά εγκαθίστανται στη Σύρο και διαχειρίζονται ιστιοφόρα πλοία. Πρώτος ο Ζωρζής επιστρέφει στη Χίο στα μέσα του 19ου αιώνα ενώ οι υπόλοιποι φεύγουν για την Αίγυπτο. Στην Αλεξάνδρεια, ο μεγάλος αδελφός τους Δημήτρης, ο οποίος είχε απαχθεί το 1822 και εξισλαμίστηκε, είναι πλέον πάμπλουτος και κατά τον Περρή «έγινε πασάς». Δημιουργούν μια ανθηρή επιχείρηση κατεργασίας δερμάτων έως τα τέλη του 19ου αιώνα οπότε όλα τα αδέλφια επιστρέφουν στη Χίο. Απόγονοι τους είναι οι οικογένειες Δούκα και Φαρδή στην Αθήνα, Ζερβουδάκη στο Λονδίνο και στο Παρίσι, Καλουτά στην Αθήνα και στη Χίο.

Ο John Καλουτάς, ο Ζωρζής Καλουτάς και τα ανίψια του, Ζωρζής Μιχαληνός και Ζηνοβία Κοκκάλη, κατατάσσονται στους Ευεργέτες της Χίου. Ανάμεσα στις δωρεές τους συγκαταλέγεται ο πύργος του Αγίου Πολυκάρπου που κληροδοτείται στο Σκυλίτσειο Νοσοκομείο, η ίδρυση του Γηροκομείου «Ζωρζής Μιχαληνός», η οικοδόμηση των κτηρίων της Ορθοδόξου Χριστιανικής Ένωσης Κυριών και Νεανίδων Χίου και της Φιλοπτώχου Αδελφότητας Κυριών Χίου, η συμβολή στην αποπεράτωση του Μητροπολιτικού Ναού και η δημιουργία του Μαιευτηρίου Χίου.

Κοντά στο εργοστάσιο τους στη Χίο σώζεται ο αφιερωμένος στην Αγία Ειρήνη κτητορικός ναός τους.

Ενδεικτική βιβλιογραφία: Philip Argenti, Libro d’Oro de la Noblesse de Chio, 1-2, London 1955, Γεωργίου Ζολώτα, Ιστορία της Χίου, 1 Β, Αθήνα 1923, περιοδικό Πελινναίο 19, 30, 33, & 41. Ο Αργέντης δεν συνέταξε την γενεαλογία της οικογενείας Καλουτά. Τα στοιχεία στο απλουστευμένο γενεαλογικό δέντρο που παρατίθεται παρακάτω προέρχονται από την ενδεικτική βιβλιογραφία, τις πληροφορίες της †Αλεξάνδρας Καλουτά, των κυρίων Δημητρίου Δούκα και Γιάννη Φαρδή και τη βοήθεια των εργαζομένων στο Δημοτολόγιο και στο Ληξιαρχείο του Δήμου Χίου.

1. Καλαμπάκα. Η «Λέσχη των Σαλβάγων». Αναφέρεται στις σελίδες 370 και 204 στον Κάμπο του Περρή, νούμερα 183, 184, 185 και 186 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερα 124 και 319 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερα 27 και 28 στο φύλλο Γ΄ στο χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Σαλβάγου, κατόπιν Καλουτά και έπειτα Μιχαληνού. Οι Καλουτάδες προσέθεσαν στο κτήμα των Σαλβάγων το περιβόλι προς βορρά που ανήκε στους Πετροκόκκινους¹ και το περιβόλι προς τα ανατολικά που ανήκε στους Σκαραμαγκάδες. Το κτήριο της «Λέσχης των Σαλβάγων» και οι «αποθήκες του Μιχαληνού» είναι δύο από τα ελάχιστα κτίσματα στον Κάμπο που σώθηκαν από τις καταστροφές της Σφαγής και τον Σεισμό του 1881 και διατηρούν την αρχική όψη τους. Η έπαυλη όπου στεγάζεται το γηροκομείο οικοδομήθηκε από την οικογένεια Μιχαληνού.

2. Σπηλάδια. Το «Καλουτάδικο». Αναφέρεται στη σελίδα 377 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 147 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 275 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 25 στο φύλλο Α΄ στο χάρτη του Μαστοράκη. Το κτήμα βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο των Σπηλαδίων, στα σύνορα με το Τάλαρος και δυτικά της εκκλησίας του Αγίου Πολυκάρπου. Οικοδομήθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα από την οικογένεια Σκυλίτση και αργότερα αγοράστηκε από τον Ζαννή Καλουτά. Όπως και το προηγούμενο, έτσι και αυτό είναι ένα από τα λίγα κτίσματα που σώθηκαν από τις καταστροφές του 19ου αιώνα, διατηρεί την αρχική μορφή και την αρχική διαρρύθμιση των χώρων του. Ανακαινίστηκε το 1871 από τον Δημήτριο Καλουτά ο οποίος προσέθεσε τη βόρεια πτέρυγα με τη σύγχρονη κουζίνα, το λουτρό και τα υπνοδωμάτια. Δωρίθηκε στο Σκυλίτσειο Νοσοκομείο από το γιό του, John Καλουτά.

3. Βαρβάσι. Το περιβόλι του Παντελή Καλουτά. Βρίσκεται βόρεια της εκκλησίας της Παναγίας της Αγκιναριώτισσας και έχει νούμερο 145 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Ο όροφος έχει κατεδαφιστεί αλλά διατηρείται το πηγάδι με την ενδιαφέρουσα κιονοστοιχία.

Απλουστευμένο γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας Καλουτά

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΛΟΥΤΑΣ γεννήθηκε γύρω στο 1770, (αδελφός του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΛΟΥΤΑ), τέκνα του οι:

1. Ζαννής Καλουτάς (1794-1871), ενταφιάστηκε στον Άγιο Πολύκαρπο², τέκνα του οι:

• Δημήτριος Καλουτάς, ο ανακαινιστής του πύργου του Αγίου Πολυκάρπου, νυμφεύτηκε την πρώτη εξαδέλφη του Ασπασία Ιωάννου Π. Καλουτά (1834-1924, βλ. παρακάτω), τέκνα τους οι:

– John Καλουτάς (1876-1945), ο δωρητής του πύργου του Αγίου Πολυκάρπου στο Σκυλίτσειο Νοσοκομείο, σύζυγος Αλεξάνδρας Αρτακιανού (1915-2006).
– Γιώργης Καλουτάς (1880-1930).
– Μαρή Καλουτά, σύζυγος Πέτρου Στεφανόπουλου.

• Αθηνά Καλουτά, σύζυγος Αποστόλου Λάππου, τέκνο τους ο:

– Ιωάννης Λάππος (1862-1917), σύζυγος Καλλιόπης Ζυγομαλά (1870-1949).

2. Αναστάσιος Καλουτάς (1801-1878), πατέρας της Ανθίππης Μυριαγκού και της Καλλιόπης Ζερβουδάκη.

3. Ζεννή Καλουτά, σύζυγος Μιχαήλ Δρόσου.

4. Ιωάννης Καλουτάς, σύζυγος Μαρίας Ζερβουδάκη (†1894), τέκνα τους οι:

• Ανθίππη Καλουτά, σύζυγος Ιωάννη Σιδερικούδη
• Παντελής Καλουτάς, σύζυγος Φανής Σαλβάγου (†1894), τέκνα τους οι:

– Μαρία Καλουτά η οποία νυμφεύτηκε τον δεύτερο εξάδελφο του πατέρα της Αυγουστίνο Αλεξάνδρου Γ. Καλουτά, (βλ. απογόνους ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΛΟΥΤΑ).
– κόρη Καλουτά, σύζυγος Κολάκη.

• Ασπασία Καλουτά (1834-1924), η οποία νυμφεύτηκε τον πρώτο εξάδελφο της Δημήτριο Ζαννή Π. Καλουτά (γονείς του John, του Γιώργη και της Μαρής Καλουτά, βλ. παραπάνω).

5. Ζωρζής Καλουτάς (1805-1890), βυρσοδέψης, Ευεργέτης της Χίου.

6. Δημήτρης Καλουτάς, κατά τον Περρή «έγινε πασάς» στην Αίγυπτο.

7. κόρη Καλουτά, σύζυγος Νικολάου Μαριάνου, τέκνα τους οι:

• Δέσποινα Μαριάνου, σύζυγος Γεωργίου Μιχαληνού, Μεγάλου Ευεργέτη της Χίου και κτήτορα της έπαυλης που στεγάζει σήμερα το Γηροκομείο «Ζωρζής Μιχαληνός», τέκνα τους οι:

– Αλέξανδρος Μιχαληνός (1859-1914), κτήτορας του Μεγάρου Μαξίμου, σύζυγος Ιρένας Μανούση, χήρας Ζίφου και μετέπειτα κυρίας Μαξίμου.
– Κορνηλία Μιχαληνού.
– Ευτυχία Μιχαληνού, σύζυγος Αλεξάνδρου Ταχμιτζή, γονείς της Λιλής Ταχμιτζή-Μιχάλου.
– Μαριέττα Μιχαληνού (1867-1903), σύζυγος Θεοδοσίου Ζυγομαλά (1852-1903), κτήτορα της μετέπειτα οικίας Λιβανού-Παπαστράτου στο Ναυτικό Όμιλο.
– Ζωρζής Μιχαληνός (1868-1940), εφοπλιστής και Ευεργέτης της Χίου, σύζυγος Μαρίας Σεκιάρη (1874-1911).
– Αριάδνη Μιχαληνού (1870-1938), σύζυγος Κωνσταντίνου Χριστοφίδη (1868-1907).
– Ζηνοβία Μιχαληνού (1870-1946), Μεγάλη Ευεργέτης της Χίου, σύζυγος Μιλτιάδη Κοκκάλη (1865-1910).

• Θρασύβουλος Μαριάνος.

8. Νικόλαος Καλουτάς, του οποίου απόγονοι ζουν στην Αθήνα και στη Χίο.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΛΟΥΤΑΣ, (αδελφός του ΠΑΝΤΕΛΗ ΚΑΛΟΥΤΑ), τέκνα του οι:

1. Αλέξανδρος Καλουτάς, τέκνα του οι:

• Μελπομένη Καλουτά, σύζυγος Ζαφειράκη.
• Μαριάνθη Καλουτά, σύζυγος Δημητρίου Βούρου.
• κόρη Καλουτά, σύζυγος Γιάννη Φραγκόπουλου.
• Γεώργιος Καλουτάς, σύζυγος Μαριάνθης Πατρώνα.
• Κλεοπάτρα Καλουτά (1872-1966), σύζυγος Ιωάννου Π. Φαρδή, τέκνα τους οι:

– Παύλος Φαρδής.
– Αγγελική Φαρδή.
– Σεμίρα Φαρδή, σύζυγος Ροβέρτου Δημητρακόπουλου.
– Παύλος Φαρδής, σύζυγος Ασπασίας Ασπιώτη, γονείς της Ιφιγένειας Δ. Γερακάρη.
– Αλέξανδρος Φαρδής (1899-1975), σύζυγος Άννας Ασπιώτη, γονείς του Γιάννη Φαρδή, συζύγου Ελένης Αλιμεριώτη, και της Κλεοπάτρας Φαρδή, συζύγου Λεωνίδα Χαλκούση.

• Αυγουστίνος Καλουτάς, νυμφεύτηκε την κόρη του δεύτερου εξαδέλφου του, Μαρία Παντελή Ι. Π. Καλουτά, τέκνα τους οι:

– Αλέξανδρος Καλουτάς (1908-1982).
– Σεμίραμις Καλουτά.
– Ειρήνη Καλουτά (1912-1981), σύζυγος Νικολάου Δούκα, γονείς του Δημητρίου Δούκα.
– Γεώργιος Καλουτάς (†1993).

2. κόρη Καλουτά.

¹ Στη σελίδα 370 ο Περρής αναφέρει πως το Πετροκοκκίνικο ενώθηκε με το περιβόλι των Καλουτάδων ενώ στη σελίδα 204 γράφει πως ενώθηκε με το Σουρέδικο.
² Ο Περρής τον αναφέρει ως γιο του Νικολάου αλλά στον τάφο του στον Άγιο Πολύκαρπο αναγράφεται ως γιός του Παντελή.

Άλλες οικογένειες

Aγέλαστοι | Αργέντες | Αυγερινοί | Βλαστοί | Βούροι | Γαλάτες | Γριμάλδη | Δαμαλά | Ζυγομαλά | Καζανόβα | Καλβοκορέση | Καράλη
Καστέλλη | Κοντόσταυλοι | Κορέση | Μάξιμοι | Μαυροκορδάτοι | Πασπάτη | Πετροκόκκινοι | Πρασακάκη | Ράλλη | Ροδοκανάκη | Ροΐδη
Σαλβάγοι | Σγούτα | Σεβαστόπουλοι | Σεκιάρη | Σκαναβή | Σκαραμαγκά | Σκυλίτση | Τζίφοι | Τσιτσίνια | Φραγγιάδη | Χρυσοβελόνη