Χίος: Τουρισμός ώρα μηδέν

του Βαγγέλη Χαρίτου

Αποχωρούν καθώς φαίνεται από τη Χίο και οι δυο εναπομείνασες εταιρείες τσάρτερ Transavia και Scandinavian Airlines (SAS) που είχαν ανάμεσα στους προορισμούς το νησί μας. Μάλλον αναμενόμενο αν σκεφτεί κανείς την πτωτική πορεία που είχαν οι αφίξεις εξωτερικού τα τελευταία χρόνια. Έτσι, αν παραμείνει αυτή η κατάσταση, το καλοκαίρι του 2017 δεν θα υπάρχει καμία πτήση εξωτερικού προς το αεροδρόμιο της Χίου.

Η Χίος είναι ένας θελκτικότατος τόπος: Φύση πλούσια, ακόμα και μετά τις αλλεπάλληλες πυρκαγιές, εναλλαγές τοπίων, μνημεία και παραδοσιακοί οικισμοί, παραλίες με καθαρές θάλασσες για κάθε γούστο, πόλη με αξιοπρεπή αγορά είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά του τόπου μας, που δημιουργούν ένα αξιόλογο «τουριστικό προϊόν». Άρα το νησί μας δεν υπολείπεται ενδιαφέροντος σε σύγκριση με άλλους προορισμούς. Όμως εδώ και αρκετά χρόνια παραμένει καθηλωμένος, την ίδια ώρα που γειτονικοί προορισμοί σημειώνουν άνοδο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία των αφίξεων επιβατών εξωτερικού, όπως αυτά αναγράφονται στην ιστοσελίδα της Υπηρεσίας Πολιτικής αεροπορίας των ετών 1994 έως 2015, τα δεδομένα παρουσιάζουν μια ανοδική πορεία σε γενικές γραμμές το διάστημα 1994-2002 και μια συνεχώς πτωτική από τη χρονιά αυτή έως το 2015, με εξαίρεση το 2008. Ενδεικτικοί είναι οι αριθμοί: Ενώ το 1994 ξεκινάμε με 15.300 άτομα με κορύφωση το 2002 τους 22.372, φτάνουμε το 2015 στους 7.341. Αξίζει να σημειωθεί πως το διάστημα 2002-2015 οι μεγαλύτερες πτώσεις παρουσιάζονται τα έτη 2002-2003 (από 22.372 σε 15,776) καθώς και τα έτη 2008-2009 (από 16.058 σε 11.745), ενώ από το 2008 έως το 2015 η κατάσταση είναι σταθερά σχεδόν πτωτική.

Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό πως πλέον μας έχουν γυρίσει τη πλάτη ακόμα και οι σταθεροί φίλοι της Χίου, αυτοί δηλαδή που προτιμούσαν για χρόνια το νησί. Έχουμε φτάσει σχεδόν στο σημείο μηδέν. Είναι αστείο με λίγο περισσότερα από 7.000 άτομα το 2015 να λεγόμαστε τουριστικός προορισμός, όταν αντίστοιχα για τη Μυτιλήνη το 2015 πάνω από 75.000 στη Σάμο 127.000 και η Κως πλησίαζε το εκατομμύριο αφίξεων επιβατών εξωτερικού. Ακόμα και η Λήμνος μας ξεπέρασε, αφού έφτασε τις 12.266 αφίξεις τουριστών.

Για τα αίτια έχουν ειπωθεί πολλά, με κυριότερα το προσφυγικό και το θέμα του αεροδρομίου. Το προσφυγικό αν και συνέβαλε στο πρόβλημα δεν ήταν η κύρια αιτία, αφού συνεχιζόμενη μείωση της επιβατική κίνησης σημειωνόταν ήδη από το 2009. Μάλλον ήταν η θρυαλλίδα που τίναξε στον αέρα μια ήδη νοσηρή κατάσταση. Σε αυτό συνηγορεί και το γεγονός πως τα άλλα νησιά κατόρθωσαν λίγο -πολύ να αντιστρέψουν το φετινό αρνητικό κλίμα, σε αντίθεση με τη Χίο, όπου και η κίνηση παρέμεινε υποτονική.

Το δεύτερο πρόβλημα που αναφέρεται κατ’ εξακολούθηση, είναι το ζήτημα των εγκαταστάσεων του αεροδρομίου. Πράγματι είναι πρόβλημα αφού αφενός τα αεροσκάφη δεν έρχονται στη Χίο με πλήρη φόρτο, με αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών των εισιτηρίων και αφετέρου η αίθουσα να μην μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των επιβατών ενός σύγχρονου αερολιμένα. Όμως στο πολύ μικρότερο παλιό αεροδρόμιο της Πάρου, όπου δεν υπήρχαν δρομολόγια charter (σύμφωνα πάλι με τα στοιχεία της ΥΠΑ) υπήρχε συνεχής αύξηση της επιβατικής κίνησης, παρά τη μεταβίβαση των επιβατών σε άλλο αεροδρόμιο και μετά στη πτήση εσωτερικού προς τη Πάρο και την ταλαιπωρία που αυτό συνεπαγόταν.

Ας προσπαθήσουμε να κάνουμε μια πρόχειρη αναδρομή στη τουριστική ιστορία της Χίου. Τις δεκαετίες 1970-1980, όταν ακόμα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ασχολούνταν με τη ναυτιλία, υπήρχε η πεποίθηση πως η Χίος δεν έχει ανάγκη τον τουρισμό. Εξαίρεση ήταν τα πρώτα ξενοδοχεία του Καρφά. Τη δεκαετία του 90 αρχίζει η γενικευμένη στροφή στον μαζικό τουρισμό, αφού η ναυτιλία δεν απορροφούσε πλέον εργαζόμενους όπως στο παρελθόν. Έτσι με ανύπαρκτη τουριστική παιδεία, παλιά σπίτια ακόμα και γκαράζ μεταβλήθηκαν σε χώρους διαμονής, ενώ χωρίς κανένα σχεδιασμό και με πλήρη αδιαφορία προς την αισθητική και το περιβάλλον άρχισαν να ξεφυτρώνουν στα παράλια (κυρίως των Θυμιανών) ενοικιαζόμενα δωμάτια και στούντιο. Το μαζικό τουριστικό προϊόν της Χίου περιορίστηκε στο κλασικό πρότυπο του Ελληνικού τουρισμού της δεκαετίας 60-70, ήλιος-θάλασσα-τζατζίκι.

Αξίζει να σημειωθεί πως προτιμούνταν κυρίως οι Έλληνες τουρίστες επειδή κατανάλωναν περισσότερο, ενώ στις αφίξεις αλλοδαπών κυριαρχούσαν οι Σκανδιναβοί (Νορβηγοί- Δανοί), οι Ολλανδοί και οι Γάλλοι. Λόγω των υψηλών γενικά τιμών, ιδίως μετά την καθιέρωση του Ευρώ με τις “στρογγυλοποιήσεις προς τα πάνω” και το θέμα του αεροδρομίου, οι Σκανδιναβοί επιλέγουν σταδιακά άλλους προορισμούς, ενώ οι επιχειρηματίες του τουρισμού της Χίου επαναπαύονταν στον Έλληνα τουρίστα, που κατανάλωνε άμετρα. Στα τέλη της δεκαετίας του 90, αρχίζουν να εμφανίζονται-κυρίως στον Κάμπο- παραδοσιακοί ξενώνες, ενώ σιγά-σιγά ανακαλύπτονται και οι ομορφιές του νησιού. Όμως σταθερή παραμένει η προσκόλληση στο μαζικό τουρισμό που συνεχώς φθίνει, ενώ οι ξενοδοχιακές υποδομές και η νοοτροπία των επιχειρηματιών δεν προσαρμόζονται στις συνεχείς εξελίξεις (εγκαταστάσεις, προβολή στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πακέτα διακοπών κλπ), ενώ συνεχίζεται η συμμετοχή σε εκθέσεις που δεν έχει αποτέλεσμα.

Η οικονομική κρίση από 2010 έως σήμερα στέρησε τον Έλληνα τουρίστα, έτσι έγινε η στροφή προς τη Τουρκία, ενώ οι αφίξεις Ευρωπαίων μειώνονταν. Η Τουρκία μια χώρα επιρρεπής ιστορικά σε οικονομικές κρίσεις και πολιτικά ασταθής, θεωρήθηκε ως η χρυσοτόκος όρνιθα, αφού οι Τούρκοι καταναλώνουν υπέρμετρα όπως και οι Έλληνες προ κρίσης. Όμως η απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου, η σκλήρυνση του καθεστώτος Ερντογάν καθώς και οι αεροπορικές συνδέσεις Σμύρνης-Θεσσαλονίκης και Σμύρνης-Χανίων μείωσαν το ρεύμα από Τουρκία και εκμηδένισαν το πλεονέκτημα της μικρής απόστασης. Έτσι η Χίος επαναπαύθηκε, με αποτέλεσμα ακόμα και οι αφίξεις από Τουρκία να μειωθούν, σε αντίθεση π.χ. με τη Σάμο.

Οι εμπλεκόμενοι με τον τουρισμό οφείλουν να κατανοήσουν πως πρέπει να αρχίσουμε από το μηδέν, σαν να μην υπήρξε ποτέ τουρισμός στη Χίο. Σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά του νησιού να επιλέξουν αν θα στραφούν στο μαζικό τουρισμό του All Inclusive ή στον ήπιο θεματικό. Βασικό όμως είναι να μην επαναλάβουν τα λάθη του παρελθόντος όπως της “μιας προέλευσης“ (Νορβηγούς-Έλληνες-Τούρκους) και της επανάπαυσης, σε αντίθεση με άλλες περιοχές που ψάχνουν συνεχώς τρόπους βελτίωσης του προϊόντος τους και πως θα ανοίξουν νέες αγορές. Για να υπάρξει τουρισμός χρειάζεται συνεχής προβολή και κινήσεις ανταγωνιστικές (μειώσεις τιμών, πακέτα διακοπών κλπ) και τουριστική παιδεία που ακόμα δεν διαθέτουμε.

Κράτα το