της Ματρώνας Αποστολίδη
Με φάγανε οι ανειλημμένες υποχρεώσεις και έμεινα πίσω στην ύλη. Η Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού πέρασε κι εγώ χαμπάρι δεν πήρα. Εδώ που τα λέμε βέβαια, δε μας το θύμισαν και τα ΜΜΕ. Μια εποχή είχαν λυσσάξει, να οι διαλέξεις, να οι διαφημίσεις, να τα θύματα και οι θύτες πρώτο πλάνο. Φέτος, μιλιά ή είναι ιδέα μου; Όμως έστω κι αργά, μια νύξη θα την κάνω, γιατί τα μεγάλα και σημαντικά δεν πρέπει να τα αφήνουμε να ξεφουσκώνουν, δεν είναι μόδα που πουλά και περνά.
Όλοι μας, λίγο πολύ, έχουμε βιώσει στα σχολικά μας χρόνια τον εκφοβισμό. Άλλοτε με ένα κοροϊδευτικό παρατσούκλι που μας ακολουθούσε μέχρι αποφοιτήσεως, άλλοτε με μια συκοφαντία σε βάρος μας, με ρατσιστικά σχόλια ή με χειροδικίες. Στα δικά μας τα χρόνια ο θάνατος ήταν αργός και βασανιστικός. Τώρα είναι μια κι έξω. Οι σημερινοί μαθητές, άριστοι χρήστες της τεχνολογίας, μπορούν να υποστούν βία ή εκφοβισμό πολύ πιο εύκολα και σε μεγαλύτερες διαστάσεις. Στο άψε σβήσε διαρρέουν ανά τον κόσμο προσωπικά δεδομένα ή ψευδή σχόλια και απειλές μέσα από μια οθόνη τεσσάρων έως δεκατεσσάρων και βάλε ιντσών.
Για την ιστορία, σχολικός εκφοβισμός είναι η σκόπιμη επιθετική συμπεριφορά ενάντια σε ένα ή περισσότερα άτομα σε όλους τους χώρους της αγωγής και εκπαίδευσης. Μπορεί να πάρει τη μορφή λεκτικού, σωματικού, ρατσιστικού και ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Με όποιον τρόπο κι αν ασκείται, το θύμα βρίσκεται μπροστά στα κακά της μοίρας του, αφού μοναδικός στόχος του θύτη είναι να του προκαλέσει σωματικό ή ψυχικό πόνο. Το αποτέλεσμα στους εμπλεκόμενους με το θέμα είναι σίγουρα ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες ανάπτυξης και ενίοτε και δυσκολίες μάθησης.
Τα αίτια ανάγονται – πού αλλού; – στην οικογένεια και το σχολείο αλλά και στα ΜΜΕ και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, αφού μας τελείωσαν οι αλάνες. Τουτέστιν, ελαστικές, υπερπροστατευτικές ή αποδιοργανωμένες οικογένειες θρέφουν στα σπλάχνα τους παιδιά με αντικοινωνική συμπεριφορά, ανεξέλεγκτα, επιρρεπή στη βία, για λόγους που εύκολα μπορείς κανείς να κατανοήσει. Ομοίως και οι διακρίσεις στο σχολείο, η καλλιέργεια κλίματος ανταγωνισμού, τα αισθήματα ματαίωσης που εύκολα μπορεί να βιώσει ένας μαθητής – τα είπαμε και σε προηγούμενο άρθρο για τη σχολική αποτυχία – δεν ευνοούν την κοινωνική προσαρμογή, ευνοούν όμως την παραβατική συμπεριφορά. Γιατί κακά τα ψέματα ο άνθρωπος έχει ανάγκη να ανήκει σε μια ομάδα και σε αυτές τις ηλικίες τα μυαλά δεν είναι πάντα στη θέση τους. Χρειάζεται καθοδήγηση. Όσο για τα ΜΜΕ και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, βάζουν για τα καλά κι αυτά το χεράκι τους με συχνότατες και σκληρές σκηνές βίας, δημιουργώντας αρνητικά πρότυπα. Και μιας και τα παιδιά έχουν τη μίμηση στο τσεπάκι τους, το νερό μπαίνει από νωρίς στ’ αυλάκι.
Αν μας ενδιαφέρει το πώς νιώθουν και λειτουργούν οι εμπλεκόμενοι με το θέμα, να πούμε ότι ο θύτης αδυνατεί να ασκήσει αυτοέλεγχο, να τηρήσει όρια και κανόνες, να καταλάβει τα συναισθήματα των άλλων και διακατέχεται από τα αισθήματα της επιβολής και της κυριαρχίας. Το θύμα συνήθως διαφέρει από τους υπόλοιπους μαθητές σε φυσικά χαρακτηριστικά, θρησκευτικά, εθνικά ή σε θέματα σεξουαλικότητας. Η βία που δέχεται είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε μειωμένη αυτοεκτίμηση, φόβο, ντροπή, ενοχή, θυμό, άγχος και φοβίες, απομόνωση, δυσκολία στη δημιουργία φιλικών σχέσεων με συνομήλικους, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, άρνηση για το σχολείο, αδυναμία συγκέντρωσης, δυσκολίες μάθησης και… χώρο να έχουμε να γράφουμε για τον κατήφορο που μπορεί να πάρει η ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Όσο για τους παρατηρητές, γιατί παίζουν κι αυτοί το ρόλο τους, μπορεί να αισθάνονται θυμό, ενοχή αν δεν πάρουν μέρος στη λύση του προβλήματος, αδιαφορία, ανησυχία μήπως έρθει η σειρά τους ή ενδέχεται να ενισχύουν την επιθετική συμπεριφορά. Καθένας με τα γούστα του και το χαρακτήρα του.
Κι επειδή μαζεύονται πολλοί στο γύρο, ερχόμαστε στο ρεζουμέ. Γονείς, ενισχύστε την αυτοεικόνα των παιδιών σας, σταθείτε δίπλα τους σε κάθε δυσκολία, καθησυχάστε τα, ενθαρρύνετέ τα να κάνουν «καλές» παρέες, να παίρνουν μέρος σε κοινωνικές δράσεις. Εκπαιδευτικοί, μάθετε τα δέοντα για το θέμα, κρατήστε ισότιμη στάση απέναντι στους μαθητές σας, να κουβεντιάζετε συχνά μαζί τους για τις μεταξύ τους σχέσεις, να συνεργάζεστε με ψυχοκοινωνικούς φορείς, βάλτε κανόνες στο σχολείο και τα μάτια σας δεκατέσσερα. Αναλάβετε δράση άμεσα, εφόσον συντρέχει λόγος. Το τοπ βέβαια είναι η μεταξύ σας επαφή και συνεργασία. Χωρίς αυτήν, ούτε ο Θεός.
Υ.Γ. Ευχαριστώ τη φίλη και συνάδελφο Κατερίνα Ξυνογαλά που μου φρεσκάρισε τις γνώσεις μου για το θέμα, ως νεότερη και πιο πρόσφατα καταρτισμένη.
