Μια πρόσφατη συνάντηση με τον ζωγράφο Αντρέα Μαράτο, εξελίχθηκε σε μεταμεσονύκτια συζήτηση γεμάτη ποίηση, μουσική, αλλά και περισυλλογή, που έκλεισε αφού ορίσαμε μέρα και ώρα για τη συνέντευξη που ακολουθεί.
Ο Αντρέας Μαράτος είναι ζωγράφος και υποψήφιος διδάκτορας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας του Πάντειου Πανεπιστήμιου. Σπούδασε στο Μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός» της Αρχιτεκτονικής Ε.Μ.Π., στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας (Ζωγραφική και Τέχνη του βιβλίου) και στο Τμήμα Φυσικής Α.Π.Θ. Έχει εργαστεί ως καθηγητής Καλλιτεχνικών στη δημόσια δευτεροβάθμια εκπαίδευση και ως καθηγητής Φυσικής στην ιδιωτική εκπαίδευση. Στο ενεργητικό του έχει τρεις ατομικές εκθέσεις, συμμετοχές σε πολλές ομαδικές, εικονογραφήσεις κι εξώφυλλα βιβλίων και τρία καλλιτεχνικά βιβλία με τίτλους: Οι επτά λιποτάχτες, Το δάσος με τα πετρωμένα αηδόνια, Ο βροχοποιός. Από τις εκδόσεις Ιανός κυκλοφορεί το βιβλίο του Ουτοπία κρυμμένη στο σώμα της πόλης/ Ο μουσικός κόσμος του Μίκη Θεοδωράκη και η εποχή του.
Στην ερώτηση σχετικά με το τι σήμανε για τον ίδιο η δίχρονη παραμονή του στη Χίο (2007-2009) αποκρίθηκε ότι ο ερχομός του στο νησί, λόγω του διορισμού του ως καθηγητή Καλλιτεχνικών, υπήρξε για εκείνον ένα ταξίδι αυτοπροσδιορισμού και αυτογνωσίας. Πρώτη φορά σε δημόσιο σχολείο, πρώτη φορά που δεν δίδασκε Φυσική, πρώτη φορά που μέσα από τα μάτια των άλλων έβλεπε κι εκείνος τον εαυτό του ως καλλιτέχνη κι όχι απλώς ως έναν επιστήμονα που αγαπάει την τέχνη. «Υπήρξε λοιπόν η Χίος πολύ καθοριστική στη ζωή μου» συμπλήρωσε.
Ποια είναι η κύρια πηγή έμπνευσης σου;
Είναι η ανθρώπινη παρουσία, ο βιωμένος χώρος κι όσα ονειρεύομαι. Κυρίως όμως το φως που τα πολιορκεί.
Τι σημαίνει για εσένα ο συνδυασμός της Ζωγραφικής και της Τέχνης του βιβλίου;
Είναι ο δικός μου τρόπος δημιουργίας, σκέψης, θέασης της ζωής. Μαθαίνω αλλιώς τον κόσμο ζωγραφίζοντας, αγαπώ το διάβασμα, τη συγγραφή, έχω τη χαρά της απόκτησης και το πάθος του συλλέκτη για τα βιβλία. Γι αυτό και τρία καλλιτεχνικά βιβλία αποτέλεσαν μαζί με τις πρωτότυπες εικόνες τους τμήμα της πτυχιακής μου δουλειάς στην Καλών Τεχνών.
Ποια στιγμή υπήρξε σταθμός στη δημιουργική σου διαδρομή;
Η έκδοση και παρουσίαση του βιβλίου μου «Ουτοπία κρυμμένη στο σώμα της πόλης» για τον μουσικό κόσμο του Μίκη Θεοδωράκη και την εποχή του που περιέχει και ζωγραφικά μου έργα.
Τι σε ώθησε να επιλέξεις ως θέμα της διατριβής σου τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη;
Η σχέση ζωής μαζί της, το εύρος των ποιητικών αναφορών της, η ποιότητά της, η βαθιά σχέση της με το διαρκές και ανεκπλήρωτο αίτημα προσωπικής χειραφέτησης και κοινωνικής απελευθέρωσης, ο σημαίνων ρόλος της στη μεταπολεμική ιστορία της χώρας και όχι μόνο, το ουτοπικό της βάρος. Δεν ξέρω άλλον συνθέτη του 20ου αιώνα, παγκοσμίως, που να συγκεντρώνει στο έργο του όλα αυτά τα χαρακτηριστικά.
Ποιο θα ήταν το ιδανικό μέρος για να έχεις το εργαστήριο σου και να δημιουργήσεις;
Το ισόγειο ενός παλιού ψηλοτάβανου νεοκλασικού με μεγάλα παράθυρα, παλιά πατζούρια κι έξοδο στην πίσω αυλή.
Τι θα ήθελες να αισθανθούν, να προσλάβουν οι αποδέκτες των έργων σου;
Να επινοήσουν με το δικό τους βλέμμα μια ιστορία που να τους αφορά και να τους συγκινεί.
Τι ιστορίες λένε οι ταράτσες των πολυκατοικιών;
Μάλλον ξεχασμένες κι αποσιωπημένες γιατί έχουν στραμμένο το βλέμμα σε ανοιχτούς ορίζοντες και ουρανούς, μακριά από την εσωστρέφεια της πόλης.
Πού οδηγεί μια κόκκινη κλωστή;
Σε μια στιγμή ευτυχίας, σ’ έναν τόπο μυστικό, σε αγαπημένα χέρια, στη χαρά μιας γνώσης απρόβλεπτης, σ’ έναν κόσμο καθολικής δικαιοσύνης, μπορεί και πουθενά.
Αν θα μπορούσες να πας ένα ταξίδι με έναν δημιουργό ή μια προσωπικότητα από οποιαδήποτε χρονική περίοδο της ιστορίας, ποιός θα ήταν αυτός και θα πηγαίνατε πού;
Θα ήθελα να ταξιδέψω με τον Μπένγιαμιν στο Βερολίνο, τη Μόσχα και το Παρίσι της δεκαετίας του ’20, να επισκεφθώ με τον Σπινόζα το εργαστήριο του Βερμέερ στο Ντελφτ, να ακολουθήσω τον Θεοδωράκη, τη Φαραντούρη και τον Πανδή σε μια μουσική περιοδεία τους στον κόσμο… σα να ιχνηλατώ τα μονοπάτια της αναγκαίας ουτοπίας.
Ένα σημείο στη Χίο – μια δραστηριότητα που αναπολείς με αγάπη
Αγάπησα όλο το νησί. Αναπολώ μια πεζοπορία σχεδόν σα μαγική εξερεύνηση στα Γενουάτικα, μια βόλτα με μηχανάκι και κρυφοκοίταγμα στις αυλές του Κάμπου, την Κώμη ένα ηλιόλουστο πρωινό δίχως κόσμο, το πέτρινο σπίτι που έμεινα στην πόλη, τη διαδρομή με τα παιδιά από το σχολείο στα χωριά που έδρασε ο Πέτικας, τα Σπήλια, μια εκδρομή στα Δυτικά. Τα σχολεία που δούλεψα, το 4ο Γυμνάσιο, το Γυμνάσιο Καρδαμύλων, του Βροντάδου. Την έκθεση στην Αίθουσα Τεχνών Καλλιόπη. Αναπολώ κυρίως τις στιγμές με τους φίλους που κέρδισα.
Πώς μπορεί να αντισταθεί ο σύγχρονος άνθρωπος, σε μια κοινωνία που ασφυκτιά;
Με ανοιχτό μυαλό, με καθαρή ματιά, με τις πράξεις του, τη δράση του, τη στάση ζωής του, με το διαρκές κέρδισμα της γνώσης, τη βάσανο της αμφιβολίας, την ανοχή και τη συλλογικότητα. Ποτέ άλλοτε το παιχνίδι δεν ήταν τόσο καθαρό, και παρόλα αυτά όσοι υφίστανται τις συνέπειές του τόσο ηττοπαθείς και θολωμένοι. Ή θα αποκτήσουμε ξανά ανοιχτούς ορίζοντες ή θα παραμείνουμε ταπεινωμένοι εθελόδουλοι που αποστρέφουν το βλέμμα από την αδιέξοδη και καταστροφική πορεία των όσων συμβαίνουν σήμερα.
Πώς μπορεί η τέχνη να γίνει ένα εργαλείο αντίστασης σήμερα;
Χρειάζεται απλώς κατά τη γνώμη μου η τέχνη να μην εγκλωβίζεται στην αγοραία λογική της επιτυχίας και στην άσκοπη περιδίνηση μιας αυτοαναφορικότητας που τελικά δεν αφορά κανέναν. Μια τέχνη που ελέγχει και εξελίσσει τα εκφραστικά της μέσα και είναι ανοιχτή στα σημεία των καιρών, τις υπαρξιακές αγωνίες και την κρυμμένη ομορφιά του κόσμου, είναι από μόνη της πράξη αντίστασης. Άλλωστε, τα ωραιότερα συλλογικά μας όνειρα, οι πιο αληθινοί μας έρωτες, αυτά είναι η διαρκής νιότη του κόσμου που μας έλαχε να ζήσουμε.
Τι θα επέλεγες να απεικονίζει ένα έργο σου με θέμα τους πρόσφυγες;
Μια μεγάλη πορεία ανθρώπων που έρχεται από πολύ μακριά -από το βάθος του ορίζοντα- μετωπικά προς τον θεατή διασχίζοντας έναν έρημο κάμπο κάτω από έναν αμείλικτο ουρανό που συνομιλεί με το πεπρωμένο τους. Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι εν πολλοίς μια μακρά αλυσίδα προσφυγιάς και μετακινήσεων, γέννημα πολέμων, φτώχειας κι αναζήτησης τόπου φιλόξενου, καταφυγής και λύτρωσης.
Με αφήνει άφωνο το μένος των υποστηρικτών μιας χώρας και μιας ηπείρου – φρουρίου που αρνούνται να αναγνωρίσουν τους υπαίτιους της σύγχρονης τραγωδίας κι αρκούνται να μισούν φωναχτά τον βολικό άλλον. Είναι που πέθαναν τάχα μου οι μεγάλες αφηγήσεις κι έχουμε απομείνει πιόνια της ισοπεδωτικής αφήγησης του ιμπεριαλισμού. Γι αυτό νιώθω πάντα την ανάγκη να μιλώ με την τέχνη μου και τα γραπτά μου για τον όχι-ακόμη Τόπο της χειραφέτησης και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Ποιες ουτοπίες κρύβει η πόλη;
Εκείνες που μπορούν να πραγματοποιηθούν.
Ένα ποίημα, ένας στίχος, ένα λογοτεχνικό απόσπασμα που σε ακολουθεί αυτόν τον καιρό
Το ποίημα «Οι στίχοι αυτοί» του Μανόλη Αναγνωστάκη που το αγαπώ και ως τραγούδι, όπως το μελοποίησε ο Μίκης:
