Η Euroclassica πρόκειται να επισκεφτεί την Βιβλιοθήκη σήμερα Πέμπτη 08:30 με 09:30 όπου και θα ξεναγηθεί στους χώρους της Βιβλιοθήκης και στο Μουσείο Αργέντη. Στη συνέχεια θα πραγματοποιηθεί παρουσίαση της έκθεσης των Ομηρικών Εκδόσεων από την η κ. Αθηνά Ζαχαρού-Λουτράρη.
Στην περίοδο που εξετάζουμε ανήκουν πολλές από τις σημαντικές ομηρικές εκδόσεις που υπάρχουν στη Βιβλιοθήκη Χίου «Κοραής». Αν και η βιβλιοθήκη της Σχολής μαζί με όλο το κτιριακό συγκρότημα καταστράφηκε ολοσχερώς «ως τόπος ιδιαιτέρως απεχθής» κατά διαταγή της τουρκικής κυβέρνησης στα 1822, οι λόγιοι της Χίου φρόντισαν να την ανασυστήσουν και να την καταστήσουν χώρο ιερής εναπόθεσης των προσωπικών τους βιβλιοθηκών, οι οποίες εκτός των άλλων περιείχαν πολύτιμες και σπάνιες εκδόσεις των ποιημάτων του Ομήρου και φανερώνουν την ομηρική παιδεία των δωρητών. Πολλές από τις εκδόσεις αυτές αποδεικνύουν την προσπάθεια των εγκαταστημένων λογίων στα μεγάλα εμπορικά και πνευματικά κέντρα της Ευρώπης να συμβάλλουν στη μόρφωση και στην εθνική αφύπνιση των υποδούλων Ελλήνων.
Πολλά από τα πιο παλιά βιβλία ομηρικών έργων που έχει η Βιβλιοθήκη ανήκαν, όπως αναφέρθηκε, στον Αδαμάντιο Κοραή και στον Ιωάννη Ανδρεάδη, μεγάλο έμπορο στην Τεργέστη, αλλά και σε πολλούς άλλους Χίους ευπατρίδες και λογίους (Καλλ. Κρεατσούλη, Γρ. Φωτεινό, Ν. Πετροκόκκινο, Ι. Μιχαληνό, Φ. Αργέντη, Ανδρ. Μάμουκα, Γ. Θεοτοκά).
Στο πλαίσιο μιας έκθεσης που οργανώθηκε το 1988 έχουν καταλογογραφηθεί 97 εκδόσεις (χωρίς βεβαίως να έχει εξαντληθεί η έρευνα στο περιεχόμενο της Βιβλιοθήκης) των ομηρικών έργων στο πρωτότυπο και σε μετάφραση, που προκαλούν έκπληξη για το μεγάλο αριθμό και την ποικιλία τους 1.
Ο Α. Τσελίκας, που επιμελήθηκε την έκθεση και τον Κατάλογο, επισημαίνει τις εκδόσεις που είναι αφιερωμένες σε εξέχουσες προσωπικότητες, αυτές που προορίζονταν για σχολική χρήση και είναι οι περισσότερες, καθώς και τις μεταφράσεις σε διάφορες ξένες γλώσσες και στα νέα ελληνικά σε πεζό ή ποιητικό λόγο. Υπάρχουν ακόμα βιβλία για την ομηρική γεωγραφία και το Ομηρικό ζήτημα. Σε πολλές, εκτός από τη σπανιότητα του αντιτύπου και τη σπουδαιότητα του περιεχομένου, εντυπωσιάζει η εικονογράφηση τόσο των πινάκων, όσο και των τυπογραφικών σημάτων και των κοσμημάτων προμετωπίδας. Σχέδια διάσημων χαρακτών της εποχής χρησιμοποιήθηκαν ειδικά για τις συγκεκριμένες εκδόσεις ή άλλα, όπως η περίφημη, πολυπρόσωπη και γεμάτη κίνηση και συμβολισμούς παράσταση: «Ομηρος, ο δοξασμένος ποιητής», στην έκδοση του J. Barnes, βασιλικού καθηγητή της ελληνικής γλώσσας στην Ακαδημία του Καίημπριτζ, 1711, αποτέλεσαν το πρότυπο για άλλες, ενώ τα έργα του μεγάλου Άγγλου χαράκτη John Flaxman αντιγράφτηκαν σε πολλές μεταγενέστερες εκδόσεις2.
Αναφέρεται ιδιαίτερα εδώ η παλαιότερη έκδοση, «Ομήρου Εξηγητής. Homeri Interptes» που εκδόθηκε από τον V. Rihelium στο Στρασβούργο το 1539 (αρ. 1). Επίσης η μεγαλειώδης έκδοση απάντων των ομηρικών έργων, που συνοδεύεται από πλουσιότατους πίνακες και σχόλια από τον Ιωάννη Σπονδάνο το 1606, που αφιερώνεται στο βασιλιά της Γαλλίας Ερρίκο τον Δ΄ (αρ. 3 και 4). Στην προμετωπίδα της έκδοσης της Ομήρου Βατραχομυομαχίας σε έμμετρη μετάφραση στην κοινή γλώσσα από τον Δημήτριο Ζήνο και με λατινική μετάφραση και σημειώσεις από τον «Μαρτίνο Κρούσιο, άλλοτε λαμπρό καθηγητή της Τυβίγης», 1707, υπάρχει και κτητορική επιγραφή του Αδ. Κοραή (αρ. 7).
Σημειώνονται ακόμα η έκδοση Βενετίας 1740 με ελληνικά σχόλια ανωνύμου συγγραφέα στο πρώτο βιβλίο της Ιλιάδας, που βρήκε σε αρχαιότατο κώδικα της Βενετικής Βιβλιοθήκης του Αγίου Μάρκου ο A. Bongiovanni (αρ. 10), και η έκδοση του Frid. Aug. Wolf 1795, στα προλεγόμενα της οποίας έθεσε το περίφημο ομηρικό ζήτημα (αρ. 18). Επίσης η έκδοση: «Ομήρου Οδύσσεια, συν τοις σχολίοις ψευδεπιγράφοις Διδύμου. Δαπάνη αδρά της των Ζωσιμάδων γενναίας αδελφότητος» του Σπ. Βλαντή, στο τυπογραφείο Ν. Γλυκύ της Βενετίας, 1803 (αρ. 21), η θαυμαστή έκδοση του Νικολάου Θησέα, 1811, που περιέχει την Ιλιάδα με παλιά παράφραση βασισμένη σε χειρόγραφο του Θεοδώρου Γαζή, που έζησε τον 15ο αιώνα (αρ. 27), και τονίζεται ιδιαίτερα η ονομαστή Βολισσία έκδοση της Ιλιάδας του Αδαμαντίου Κοραή (αρ. 28), (για την οποία έγινε λόγος), με τη μεγάλη της σημασία για τη Χίο και τον Όμηρο.
Άλλες σπουδαίες ομηρικές εκδόσεις της Βιβλιοθήκης είναι η Οδύσσεια του Oμήρου μεταφρασμένη από την Mme Dacier, έκδοση του 1815, «διακοσμημένη με εικόνες και μετάλλια σε σμίκρυνση», ένα από τα οποία είναι νόμισμα της αρχαίας Χίου με τον Όμηρο (αρ. 29), ακόμη η έκδοση έμμετρης μετάφρασης της Ιλιάδας του Γ. Ρουσιάδη, Βιέννη 1817, «μετά προσθήκης αναγκαίων και επωφελών υποσημειώσεων και αναρτήσεως της Μυθολογίας, Αλληγορίας, και αληθούς Ιστορίας πάντων των εν αυτή εμπιπτόντων θεών, ημιθέων, και ενδόξων υποκειμένων προς χρήσιν της νεολαίας και των προς κατάληψιν του ομηρικού κόσμου αδυνάτων… μετά διαφόρων χαλκογραφικών εικόνων», τίτλος ο οποίος φανερώνει ότι η έκδοση υπηρετεί και με την εικονογραφία της την εθνική αφύπνιση (αρ. 32). Εικόνες μάλιστα από την έκδοση αυτή αποτέλεσαν τα πρότυπα για κεντήματα της εποχής και από Χιώτισσες (όπως θα αναφερθεί παρακάτω).
Λαμπρή είναι η έκδοση του Jean Baptiste Le Chevalier, «Οδυσσέας – Όμηρος, ή περί του αληθούς συγγραφέως της Ιλιάδας και της Οδύσσειας», με πλούσια και όμορφη εικονογράφηση, που κυκλοφόρησε το 1829, με το ψευδώνυμο Κων. Κολιάδη, καθηγητή στο Ιόνιο πανεπιστήμιο (αρ. 50). Αυτή μάλιστα είναι και το πρώτο βιβλίο στον επίσημο κατάλογο της Βιβλιοθήκης «Κοραής» (αύξων αριθμός 1).
Σημαντική είναι η για πρώτη φορά έκδοση Ομήρου σε ελληνικό έδαφος, το 1835, στο τυπογραφείο Ανδρέα Κορομηλά στην Αίγινα, αφιερωμένη στον Κων. Κανάρη: «Όμηρος. Παραφρασθείς, σχολιασθείς τε και εκδοθείς υπό Νεοφύτου Δούκα», ο οποίος ήταν οπαδός του Κοραή (αρ. 55). Και τέλος από τις πολλές και σημαντικές ελληνικές εκδόσεις ας αναφερθεί η «Ομήρου Ιλιάς» του Γ. Μυστριώτου, Αθήνα 1875, στην οποία υπάρχει ιδιόχειρη ενυπόγραφη αφιέρωση του Ανδρέα Μάμουκα «Τη εν Χίω Δημοσία βιβλιοθήκη» (αρ. 73) και η έκδοση της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, Αθήνα 1882 και 1883 αντίστοιχα, «μετενεχθείσα εις καθωμιλημένην μετά εικόνων υπό Ανέστη Κωνσταντινίδου. Εν Αθήναις. Καταστήματα ‘‘Κοραή’’» (αρ. 75 και 76).
Από τις άλλες ομηρικές εκδόσεις που δεν συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο να σημειώσουμε την έκδοση: Ευσταθίου Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Παρεκβολαί εις την Ομήρου Ιλιάδα, Ρώμη 1542. Επίσης, τη στερεότυπη έκδοση της Λειψίας (ο τόμος ΙΙ, ραψωδίες Ν-Ω), του1828 (χωρίς αριθμό καταγραφής στον κατάλογο της Βιβλιοθήκης), την οποία στολίζουν όμορφα επιτίτλια κοσμήματα στην αρχή κάθε ραψωδίας. Και τέλος το δεύτερο τόμο του μνημειώδους έργου Thesaurus Graecarum Antiquitatum του μεγάλου Ολλανδού φιλολόγου J. Gronovius (1698), στον οποίο ο Όμηρος κατέχει εξέχουσα θέση ως προς την εικονογράφηση με πολλούς πίνακες αφιερωμένους σ’ αυτόν, και όπου γίνονται πολλές αναφορές στη σχέση του ποιητή με τη Χίο. Στο δέκατο τόμο της ίδιας σειράς αναδημοσιεύονται έργα του Λέοντα Αλλατίου για τον Όμηρο, όπως έχει ήδη αναφερθεί.