Περί πλατείας και δημοκρατίας

γράφει ο Τέλης Τύμπας

Στο κενό πολιτικής εκπροσώπησης που παρήγαγαν τα πρώτα μνημόνια, με την απαξίωση της κεντροαριστερής και της κεντροδεξιάς παραλλαγής των κομμάτων του νεοφιλελεύθερου δικομματισμού που τα εισήγαγαν (ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ και ΝΔ), ο κόσμος που βγήκε στην πλατεία διεκδικήθηκε από την ριζοσπαστική αριστερά και την ακροδεξιά. Κι επειδή μια εκδοχή ακροδεξιάς απαξιώθηκε από τη συμβολή της στα πρώτα μνημόνια (ΛΑΟΣ), αλλά και για μια σειρά από άλλους λόγους, το κενό στα δεξιά διεκδίκησε να καλύψει κυρίως η νεοναζιστική και λοιπή φασιστική εκδοχή ακροδεξιάς (ΧΑ). Η ριζοσπαστική αριστερά πήρε κεφάλι από αυτήν την ακροδεξιά γιατί η μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου που υπέφερε από τα μνημόνια δεν συμφωνούσε με τη λογική των δύο άκρων που προωθούσε ο δικομματισμός για να συγκρατηθεί. Παρά την προηγούμενη έκθεση σε γερές δόσεις εθνικισμού, λαϊκισμού και πατριδοκαπηλίας, παραδοσιακής και εκσυγχρονισμένης μορφής, ο κόσμος το ζύγισε και προτίμησε την ελπίδα της ριζοσπαστικής αριστεράς για τέλος στα μνημόνια από την εκδίκηση της φασιστικής ακροδεξιάς γι αυτά. Ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ και όχι ΧΑ οι περισσότεροι λαϊκοί άνθρωποι και η υπό εκπτώχευση μεσαία τάξη, χωρίς να σημαίνει ότι ήταν ιδεολογικά αριστεροί. Στην αριστερά που προέρχονταν από τα κινήματα χειραφέτησης του δυτικού κόσμου και είχε συγκρουστεί με το ανατολικό-σοβιετικό πρότυπο αριστεράς, η πλειοψηφία του χτυπημένου από τα πρώτα ήδη μνημόνια κόσμου της εργασίας και της ανεργίας, οι χωρίς τύχη με τα μνημόνια νέοι και νέες, αναγνώρισαν μια συμβατότητα με τη δημοκρατία που δεν μπορούσε να δει στην ακροδεξιά και ειδικά στις νεοναζιστικές και άλλες φασιστικές εκδοχές της που κέρδιζαν την εσωτερική μάχη στην ακροδεξιά. Στο κενό πολιτικής εξουσίας από το κοινωνικό σοκ των πρώτων μνημονίων, η ριζοσπαστική αριστερά κέρδισε την πλατεία από τις παραλλαγές της ακροδεξιάς λόγω και του τεκμηρίου δημοκρατικότητας. Χαμένος έτσι κι αλλιώς από τα μνημόνια, ένας κόσμος του πρώην δικομματισμού, κόσμος της ΝΔ αλλά κυρίως του ΠΑΣΟΚ, ψήφισε ριζοσπαστική αριστερά, ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ τον κέρδισε ως ψηφοφόρο επειδή παράλληλα κέρδιζε την ανοιχτή πλατεία με βάση την ελπίδα για αντιμετώπιση των μνημονίων με δημοκρατία.

Η προσχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ στα μνημόνια το καλοκαίρι του 2015 ακολούθησε την συστηματική προσπάθεια μηχανισμών να μην βασιστεί στην ενεργοποίηση και διεύρυνσης της αριστερής πλατείας αλλά στην ανάθεση των διεκδικήσεων της πλατείας στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Να μην βασιστεί στον μετασχηματισμό των ανθρώπων της πλατείας σε ένα τεράστιο κι ανυποχώρητο κίνημα. Η υποκατάσταση της προσπάθειας για κίνημα από την ανάθεση έγινε σταδιακά από το 2012 μέχρι το 2015. Αυτό επέτρεψε τελικά την φαινομενικά απότομη αντιστροφή του ΟΧΙ σε ΝΑΙ το καλοκαίρι του 2015, μαζί με την έλευση του πρώτου μνημονίου του ΣΥΡΙΖΑ. Δύο χρόνια μετά, με το ΣΥΡΙΖΑ να συνεχίζει να περνά μνημόνια, στο όνομα μάλιστα της αριστεράς, αξιοποιώντας το τεράστιο ηθικό κεφάλαιο από τον πολυετή ιστορικό συσχετισμό της αριστεράς με την ανιδιοτέλεια, αλλά και αξιοποιώντας την παρατεταμένη απουσία εναλλακτικής πρότασης από τον διαλυμένο από τα πρώτα μνημόνια δικομματισμό, δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι κάθε πλατεία που θα προκύπτει (αν και όταν προκύπτει) δεν θα είναι πλέον αφετηριακά ευάλωτη στην ακροδεξιά. Την ακροδεξιά ως οργανωμένη πολιτική δύναμη και, ακόμη χειρότερα, ως ανεξέλεγκτη δύναμη ιδεολογική, που μπορεί και να υπερβαίνει τον έλεγχο της πολιτικής-κομματικής ακροδεξιάς (π.χ. ΧΑ) από το κεφάλαιο και το κράτος.

Δεν είναι εύκολο, για παράδειγμα, μια πλατεία που αντιδρά στην κυβερνητική πολιτική που θα στιγματίσει τους κατοίκους ενός τόπου με τον απαράδεκτο εγκλωβισμό σε αυτό περαστικών προσφύγων να αναφέρεται στην αφετηρία της στην αριστερά. Αφού υποτίθεται ότι η αριστερά κυβερνά. Όσοι κι όσες αποστασιοποιηθήκαμε από τον ΣΥΡΙΖΑ όταν το ΟΧΙ έγινε ΝΑΙ θα επιθυμούσαμε προφανώς η πλατεία να αναγνωρίσει αμέσως την κομβική διάκριση μεταξύ αριστεράς που λέει ότι είναι αλλά δεν είναι αριστερά, γιατί περνά μνημόνια, και της αριστεράς όσων συνεχίζουμε στην αντιπαράθεση με τα μνημόνια, απέναντι εδώ και δύο χρόνια στον κυβερνητικό ΣΥΡΙΖΑ (και από πολύ νωρίτερα, στην εκδοχή του ΣΥΡΙΖΑ που δεν προωθούσε και διεύρυνε την αριστερή πλατεία). Άλλο όμως η επιθυμία μας κι άλλο ποια είναι πλέον η δεδομένη αφετηρία του κόσμου που βγαίνει σε μια πλατεία στην Ελλάδα της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ που περνά μνημόνια, στο όνομα της αριστεράς. Διαβάζω ότι στη πλατεία της Χίου είχε και την περασμένη εβδομάδα λίγους ή και πολλούς ακροδεξιούς όλων των εκδοχών, ότι αυτοί καπελώνουν μια πολύ μεγαλύτερη πλειοψηφία και τα παρόμοια. Με δεδομένη αυτή την αφετηρία, αυτό που ενδιαφέρει είναι τι κάνουμε για να είναι η κατάληξη η δημοκρατία. Επομένως ρωτάω, πολύ απλά: Είναι το πρώτο πρόβλημα αυτοί που προωθούν μια στιγματιστική για το νησί και απάνθρωπη για τους πρόσφυγες φυλακή στο σημείο που νομίζουν ότι θα την καθιστά αόρατη ή είναι η πλατεία με την δεδομένη αφετηρία, που όμως αντιστέκεται σε μια τέτοια φυλακή; Την πορεία στη βαρβαρότητα στο νησί, απέναντι στον πολιτισμό της δημοκρατίας, την οδηγεί η πλατεία που δεν θέλει φυλακή ή η «εθνική των 4» της Χίου (κυβερνητικός βουλευτής, βουλευτής αντιπολίτευσης, δήμαρχος, αντιπεριφερειάρχης) που την προωθεί; Όσο δύσκολο κι αν είναι, είναι πιο πιθανό να προκύψει κάτι θετικό από την ανοιχτή ακόμη πλατεία ή από τα ΜΑΤ της ΕΛΑΣ με τα οποία απειλεί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ το νησί μέσω τελεσιγράφων;

Κανείς μας δεν έχει δικαίωμα να υποκρίνεται το ζαχαροπλάστη του μέλλοντος. Η πλατεία μπορεί να χαθεί, να σβήσει απλά ή να γιγαντώσει έχοντας ηγεμονεύσει σε αυτήν η χειρότερη ακροδεξιά. Στα ψηφίσματα όμως της πλατείας προκύπτουν και εκφράσεις όπως αυτή: «Σημείο 10: Υποστήριξη για προώθηση ενεργειών σε οποιοδήποτε επίπεδο που μπορεί να λειτουργήσουν θετικά για την επίσπευση των ειρηνικών διαδικασιών ώστε να ζει ο κάθε λαός στον τόπο του. Εναντιωνόμαστε στις πολιτικές που δημιουργούν το μεταναστευτικό πρόβλημα και όχι στους ανθρώπους που είναι θύματα αυτών των πολιτικών». Εδώ εγώ δεν διαβάζω ότι οι μετανάστες είναι λαθρομετανάστες, ότι δεν υπάρχουν πρόσφυγες, ότι μόνο εμείς έχουμε ως λαός δικαίωμα σε έναν τόπο και κάθε αλλόθρησκος ας σκοτώνεται καλύτερα ή ας πνίγεται στη θάλασσα. Δεν ξέρω αν σε λίγες μέρες, εβδομάδες, μήνες ή χρόνια η κατεύθυνση που αποτυπώνεται σε αυτό το απόσπασμα από την πλατεία θα έχει ηττηθεί. Το πεδίο δεν είναι αφετηριακά το ευνοϊκότερο για τη δημοκρατία. Σίγουρα όμως δεν έχει καμία σχέση με τη δημοκρατία και δεν θα φέρει δημοκρατία η εγκατάσταση στιγματιστικής και απάνθρωπης φυλακής προσφύγων στο νησί.

Δεν διακινδυνεύω πρόβλεψη ως προς το αν η ανοιχτή πλατεία θα μας εκπλήξει θετικά. Διακινδυνεύω όμως την πρόβλεψη ότι με τα ΜΑΤ των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και τον κυβερνητικό βουλευτή που ανακοινώνει εδώ και καιρό ως δεδομένη τη φυλακή, όπως και με αιρετούς της αυτοδιοίκησης που ψηφίζουν ναι στην φυλακή αρκεί να μη φαίνεται από το χωριό των δικών τους ψηφοφόρων, η κατάληξη θα είναι αρνητική.