του Νίκου Λουτράρη
Η 5η Μαρτίου 2013 σήμανε το τέλος ενός ανθρώπου του οποίου η εμβληματική προσωπικότητα αναμφίβολα σφράγισε την πρόσφατη ιστορία της χώρας του αλλά και ολόκληρης της Λατινικής Αμερικής, του Ούγκο Τσάβες. Τι πέτυχε όμως στα 14 χρόνια της διακυβέρνησής του ο ηγέτης της «Μπολιβαριανής Επανάστασης» και πρόεδρος της Βενεζουέλας, και ποια είναι η παρακαταθήκη που αφήνει για το μέλλον;
Χρειάστηκαν δύο αποτυχημένες απόπειρες κατάληψης της εξουσίας το 1992 για να καταφέρει τελικά ο στρατιωτικός στο επάγγελμα Τσάβες να εκλεγεί πρόεδρος στις εκλογές του 1998 με το ευρύ 56%. Αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, έβαλε σε εφαρμογή ένα ευρύ πρόγραμμα αναδιανομής του παραγόμενου πλούτου της χώρας του, τα αποτελέσματα του οποίου υπήρξαν, σε μία χώρα καθημαγμένη από την εφαρμογή του νεοφιλελεύθερου μοντέλου των προηγούμενων δεκαετιών, εντυπωσιακά: σταθερή άμβλυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων, μείωση της ανεργίας με ραγδαίους ρυθμούς (σήμερα κυμαίνεται γύρω στο 6%), διοχέτευση του μεγαλύτερου μέρους των εσόδων της κρατικής εταιρείας πετρελαίου (της PDVSA) σε κοινωνικές δαπάνες, ουσιαστική εξάλειψη του υποσιτισμού και παροχή, για πρώτη φορά για μία τεράστια μερίδα του λαού, δωρεάν παιδείας (ενδεικτικά, τριπλασιασμός σχεδόν των ανθρώπων που φοιτούν σε πανεπιστήμια σε σχέση με την προ του 1998 εποχή) και υψηλού επιπέδου υγειονομικής περίθαλψης.
Ειδικότερα όσον αφορά τον τελευταίο τομέα, το επαναστατικό πρόγραμμα που εκπονήθηκε πριν λίγα χρόνια από την κυβέρνηση του Τσάβες αναμένεται σε βάθος χρόνου να φέρει ακόμα πιο σπουδαία αποτελέσματα από τα όσα αξιοσημείωτα έχουν επιτευχθεί ως τώρα, όταν, σε αντιδιαστολή, η απροκάλυπτα επιχειρούμενη διάλυση της δημόσιας υγείας στη χώρα μας είναι βέβαιο ότι θα δημιουργήσει καταστάσεις που σήμερα δεν τολμάμε καν να φανταστούμε – και είναι να απορεί κανείς πραγματικά με πολλούς συμπατριώτες μας που χωρίς πολλή σκέψη κατατάσσουν τη Βενεζουέλα στις τριτοκοσμικές χώρες, θεωρώντας εμάς… προνομιούχους, ίσως επειδή κάποιοι έχουμε ακόμα (και παρόλη τη δραματική, πανευρωπαϊκά, συρρίκνωση της αγοραστικής δύναμης) τη δυνατότητα να αγοράσουμε ένα ακριβό κινητό και διάφορα άλλα αμφιβόλου χρησιμότητας καταναλωτικά αγαθά…
Επιστρέφοντας στον εκλιπόντα πρόεδρο της Βενεζουέλας, η σημαντικότερη κατά τη γνώμη μου παρακαταθήκη του, πέρα και από την εντυπωσιακή αναδιανομή πλούτου υπέρ των αδικημένων, ήταν ότι έδωσε ανάσα και νόημα ύπαρξης σε ανθρώπους και κοινωνικές ομάδες (για παράδειγμα, μεταβίβασε μέρος εξουσιών σε κοινοτικά συμβούλια) που για δεκαετίες ολόκληρες ζούσαν στη σκιά των ολιγαρχιών, οι οποίες καρπώνονταν τον πλούτο που παρήγαγε ο βενεζουελιάνικος λαός – και οι οποίες ασφαλώς δεν έχουν σταματήσει να τον εποφθαλμιούν. Ως απότοκο αυτών των πολιτικών, ο ίδιος κατάφερε να κερδίσει αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις με συντριπτικά ποσοστά, με διεθνείς παρατηρητές μάλιστα να βεβαιώνουν ότι δεν υπήρξε ποτέ ίχνος νοθείας στις διαδικασίες αυτές. Κατόρθωσε επίσης να επιβιώσει του αμερικανοκίνητου πραξικοπήματος του 2002, όταν η ντόπια ολιγαρχία και τα κατευθυνόμενα από την ίδια Μ.Μ.Ε. δοκίμασαν να στήσουν μία «μεταβατική» κυβέρνηση με επικεφαλής τον πρόεδρο του… συνδέσμου επιχειρηματιών (άραγε, ποιας μερίδας ανθρώπων τα συμφέροντα θα προωθούσε αυτός;), η οποία κατέρρευσε μετά από μιάμιση μέρα, χάρη στην καίρια και δυναμική αντίδραση του λαού (αξίζει να παρακολουθήσει κανείς σχετικά το αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ Βενεζουέλα, ένα τηλεοπτικό πραξικόπημα από το «Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα», και ίσως τότε σκεφτεί να μη συντονιστεί ποτέ ξανά για «ειδήσεις» στα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης)· και μόνο το συγκεκριμένο γεγονός είναι ίσως αρκετό για να καταδείξει ποια συμφέροντα είχε ταχθεί να υπηρετεί ο Τσάβες και πόσο αυτή του η επιλογή «ενοχλούσε» τις ντόπιες και διεθνείς ελίτ. Επανάληψη αυτού του έργου βλέπουμε και αυτές τις μέρες, με την αντιπολίτευση του Καπρίλες (που υποστηρίζεται από μεσαία και ανώτερα στρώματα του πληθυσμού, και φυσικά τα αμερικανικά συμφέροντα) να υποκινεί βίαιες διαδηλώσεις στους δρόμους της πρωτεύουσας και των μεγάλων αστικών κέντρων, και τα «αντικειμενικά» δυτικά μέσα ενημέρωσης ξαφνικά να ανακαλύπτουν το δίκαιο της διαμαρτυρίας των διαδηλωτών…
Αναμφισβήτητα η Βενεζουέλα που πριν ένα χρόνο άφησε πίσω του ο Τσάβες απέχει πολύ από το να θεωρηθεί η ενσάρκωση του σύγχρονου σοσιαλισμού, ενώ τα προβλήματα είναι υπαρκτά (πληθωρισμός, εγκληματικότητα). Αναγνωρίζεται όμως από φίλους, εχθρούς αλλά και τους ψυχρούς αριθμούς ότι αποτελεί μία απείρως καλύτερη και δικαιότερη χώρα σε σχέση με το όχι και πολύ μακρινό παρελθόν, τουλάχιστον για την πλειοψηφία του λαού, που φαίνεται αποφασισμένος να συνεχίσει το έργο του ηγέτη του και να υποστηρίξει ενεργά τη συνέχισή του, εξοπλισμένος εκτός των άλλων και με μία ιστορική και πολιτική πείρα που θα του επιτρέψει να αποφεύγει τις παγίδες που στήνουν οι ολιγαρχίες και τα μεγάλα συμφέροντα. Ακόμα πιο σπουδαίο κι από όλα τα παραπάνω όμως είναι ότι η πορεία του Τσάβες και του λαού του μπορούν να τροφοδοτήσουν τη σκέψη για το πόσο επίκαιρος είναι σήμερα ο σοσιαλιστικός δρόμος, που μπορεί να δώσει τέλος στις αυταπάτες περί μίας πιο… δίκαιης και ανθρώπινης μορφής του ξεπερασμένου και άδικου από τη φύση του καπιταλιστικού συστήματος, ενώ θα επιτρέψει επιτέλους στον παραγόμενο, μέσω της αλματώδους τεχνολογικής ανάπτυξης, πλούτο να καταλήξει εκεί που πραγματικά ανήκει: σ’ αυτούς που τον δημιουργούν!
Συζήτηση4 Σχόλια
Αξίοτιμε κύριε Λουτράρη
πόσες φορές έχετε επισκεφτεί δημόσιο Νοσοκομείο στη Βενεζουέλα;
Μήπως έχετε κάνει διακοπές εκεί κάτω;
Κοσμάς Ινδικοπλέυστης
Αξιότιμε κύριε Ινδικοπλεύστη,
Όχι, δεν έχω πάει στη Βενεζουέλα (και βασικά σπάνια βγαίνω εκτός των ελληνικών συνόρων, δυστυχώς). Αν βέβαια εσείς θεωρείτε ότι για να γράψει κανείς κάτι για οποιοδήποτε μέρος στον κόσμο πρέπει και να έχει πάει εκεί, και όχι να βασιστεί σε κατά το δυνατόν αντικειμενικότερα στοιχεία, και πάνω σε αυτά να διατυπώσει την άποψή του, δεν μπορώ να διαφωνήσω με τη γνώμη σας. Για να γράψω το άρθρο αυτό, που δεν είναι βέβαια τεχνικό κείμενο και απλή παράθεση στοιχείων, χρησιμοποίησα πολλές παραπομπές, αφού αγνόησα φυσικά «πηγές» που απλά αναπαράγουν την κυρίαρχη προπαγάνδα (και άρα εκ προοιμίου είναι, αν όχι ψεύτικες, τουλάχιστον ανακριβείς), όπως αγνόησα και πηγές που προέρχονται πχ από την κυβέρνηση της Βενεζουέλας, και κατόπιν προσπάθησα να κάνω διασταύρωση στοιχείων, για να μη γράφω αστήρικτα πράγματα. Το ότι η ζωή των Βενεζουελιάνων καλυτερεύει ή το ότι η ζωή των Αμερικάνων χειροτερεύει είναι απόψεις που διατυπώνονται βάσει στοιχείων, όπως στοιχεία λένε ότι στις ΗΠΑ το 1% των πλουσιότερων Αμερικανών κατέχει σχεδόν το 50% του πλούτου της χώρας, και οι ανισότητες των τάξεων εκεί συνεχίζουν να αυξάνονται, όπως προστάζει το σύστημα που ακολουθούν εκεί. Αυτό είναι δεδομένο για σας; Ή μήπως πρέπει να πάω στην Αμερική για να έχω γνώμη επ’ αυτού; Τώρα, για το ότι η δημόσια υγεία στην Ελλάδα (στις υπηρεσίες της οποίας ελάχιστες φορές έχω καταφύγει, ως αρκετά υγιής) διαλύεται με συστηματικές προσπάθειες, που δεν είναι φυσικά «νοικοκύρεμα», είναι και αυτό κατά τη γνώμη μου παραπάνω από βέβαιο – και εδώ είμαστε για να το διαπιστώσουμε, δυστυχώς.
Σε κάθε περίπτωση, σκοπός του άρθρου δεν είναι να υποστηρίξω ότι η Βενεζουέλα είναι η ονειρική χώρα (για να προλάβω άλλα κλισέ του τύπου «άμα σας φαίνεται τόσο καλά, γιατί δεν πάτε να ζήσετε εκεί;»), αλλά να φανταστώ πόσο καλύτερη θα μπορούσε να γίνει η Ελλάδα (που έχει διαφορετική, πολύ καλύτερη, αφετηρία από τη Βενεζουέλα, με καλύτερες υποδομές, υψηλή τεχνογνωσία, ικανούς και παραγωγικούς στην πλειοψηφία τους ανθρώπους, και δεν είναι ρημαγμένη ακόμα, όπως ήταν η Βενεζουέλα πριν 15-20 χρόνια), αν εφάρμοζε ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης και κατανομής του πλούτου, που είτε το θέλετε είτε όχι βελτίωσε ραγδαία τους αριθμούς και κυρίως τις ζωές των ανθρώπων – και περισσότερο των αδύναμων.
Τέλος, κάντε αν θέλετε τον κόπο να δείτε το ντοκιμαντέρ «Βενεζουέλα, ένα τηλεοπτικό πραξικόπημα», που αποτελεί ένα εξέχον παράδειγμα για το πώς μπορούν τα ελεγχόμενα και κατευθυνόμενα ΜΜΕ να διαμορφώνουν συνειδήσεις, κάνοντας το άσπρο μαύρο.
Αξιότιμε κύριε Λουτράρη
σας ευχαριστώ για την απάντηση σας και σας συγχαίρω για τα ευγενικά σας κίνητρα (όχι,….δεν το εννοώ ειρωνικά). Εάν ποτέ όμως ταξιδέψετε κατα κει, στη Βενεζουέλα, για να δείτε από κοντά το «διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης και κατανομής πλούτου» θα σας συμβούλευα να πάρετε μαζί σας χαρτί υγείας. Διαφορετικά θα το ακριβοπληρώσετε στη μαύρη, όχι φυσικά με μπολιβάρ αλλά με αμερικάνικα δολλάρια ή με το επικατάρατο δικό μας ευρώ. Περισσότερο όμως κι από χαρτί υγείας θα πρέπει να φροντίσετε για έναν σωματοφύλακα….
Μετά τιμής
Κοσμάς Ινδικοπλεύστης
Αξιότιμε κύριε Ινδικοπλεύστη,
Σας παραθέτω δύο link ως πρόχειρη απάντηση για το τι ίσως προκαλεί τις ελλείψεις στο χαρτί στη Βενεζουέλα
http://tsak-giorgis.blogspot.gr/2014/03/blog-post_5898.html
http://www.avgi.gr/article/1407687/benezouela-psonia-sto-karakas
αν και για τους νεο-άστεγους, τους νεο-φτωχούς, τους ανασφάλιστους, τους πεινασμένους και τους αυτοκτονούντες στην Ελλάδα, το χαρτί υγείας, καίτοι είδος πρώτης ανάγκης, μάλλον έρχεται πια αρκετά χαμηλά στην ιεραρχία των αναγκών τους. (Το ότι αρκετοί από εμάς δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε σημείο φτώχειας και απελπισίας, ή και το ότι μπορεί να μη φτάσουμε ποτέ, δεν αναιρεί την πραγματικότητα για μεγάλο μέρος Ελλήνων και Ευρωπαίων.) Για την αυξημένη εγκληματικότητα που παρουσιάζεται να υπάρχει στη χώρα έκανα κι εγώ αναφορά στο κείμενό μου. Όπως και να ‘χει, τα ΜΜΕ που έκαναν μείζον θέμα την έλλειψη χαρτιού υγείας στη Βενεζουέλα, χωρίς φυσικά να δουν παρακάτω από την επιφάνεια (έτσι κι αλλιώς, θα ήταν αφέλεια να έχει κανείς αυτήν την προσδοκία), παραμένουν πάντα τα ίδια ΜΜΕ που κάνουν γαργάρα πολλά σοβαρότερα θέματα στην Ελλάδα, και όταν τα καταπιαστούν, ξέρουν πολύ καλά τον τρόπο να αποπροσανατολίσουν από τις πραγματικές αιτίες. Τέλος, μια και αναφέρατε το ευρώ (και το αλληλένδετο «όραμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης»), αναζητείστε την άποψη πολλών οικονομολόγων και αναλυτών που δεν «πολυπαίζουν» στα κανάλια σχετικά με το ρόλο του «ενιαίου νομίσματος», όπως επίσης θυμηθείτε τι έλεγαν περί Ε.Ε. κάποιοι πολιτικοί σχηματισμοί που εδώ και χρόνια προέβλεπαν αφενός την καπιταλιστική κρίση και αφετέρου ποιος θα πλήρωνε τόσο αυτήν όσο και την «ανάπτυξη» που είχε προηγηθεί…