Το 18ο μέρος του αφιερώματος του Βασίλη Αγιαννίδη στον Κάμπο της Χίου με τα σπίτια της οικογένειας Μαυροκορδάτου
Διαβάστε εδώ το εισαγωγικό σημείωμα του αφιερώματος
Η οικογένεια Μαυροκορδάτου ή Μαυρογορδάτου είναι ίσως η σημαντικότερη του Φαναρίου λόγω της εξέχουσας θέσης που απόκτησε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και της εκπληκτικής προσφοράς της στην αναγέννηση του ελληνικού και του ρουμανικού έθνους. Προέρχεται από επιμειξία γόνων των βυζαντινών οίκων Μαύρου και Γορδάτου οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί στη Χίο.
Η χιακή καταγωγή της οικογένειας αποδεικνύεται, σύμφωνα με τον Γεώργιο Ζολώτα, από την έλλειψη στοιχείων εκτός Χίου σχετικών με τους Μαυροκορδάτους έως το 17ο αιώνα και από τις σχέσεις των Φαναριωτών με τους Χιώτες συγγενείς τους κατά τον 18ο αιώνα Η αλλαγή του «γ» σε «κ» στο επώνυμο οφείλεται στον Αλέξανδρο, τον εξ’ Απορρήτων, ο οποίος πρώτος υπέγραψε ως Μαυροκορδάτος. Οι Μαυροκορδάτοι χωρίζονται στους κλάδους των Βιτέλλα, Λακάνα, ντε Νικόλα, de Scarlati ή Τσελεπή και Σιφούνη, πολλοί εκ των οποίων χρησιμοποιούν την αρχική ορθογραφία του επωνύμου.
Η οικογένεια Μαυροκορδάτου ανέδειξε ένα Μητροπολίτη Παροναξίας και έναν Αρχιεπίσκοπο Vidin Ρουμανίας, έξι ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας, δύο Μεγάλους Λογοθέτες και τέσσερεις Μεγάλους Ποστέλνικους της Μολδαβίας, έναν Βοεβόδα Μυκόνου, Σάμου και Ικαρίας, δύο υπουργούς και δύο βουλευτές στην Ελλάδα, έναν υπουργό και δύο βουλευτές στη Ρουμανία, έναν υπουργό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έναν βουλευτή της Τοσκάνης, έναν δήμαρχο Χίου, λογίους, διπλωμάτες και στρατιωτικούς στην Ελλάδα, στη Ρουμανία και στη Ρωσία, αυλικούς στα ανάκτορα της Αγίας Πετρούπολης και του Βουκουρεστίου, δημογέροντες της Χίου.
Ξεχωριστή θέση στη γενεαλογία του οίκου, κατέχει ο Αλέξανδρος Νικολάου Μαυροκορδάτος ο εξ’ Απορρήτων (1641-1709), Μέγας Δραγουμάνος της Υψηλής Πύλης, και ο Αλέξανδρος Νικολάου Μαυροκορδάτος (1791-1865), μέλος της Φιλικής Εταιρείας, Ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης, Πρόεδρος της Πρώτης Εθνοσυνέλευσης, του Α΄ Εκτελεστικού Σώματος, του Βουλευτικού, Πρόεδρος της Κυβερνήσεως και Πρωθυπουργός της Ελλάδος.
Στην διάρκεια της Επανάστασης, σκοτώνονται δύο Μαυροκορδάτοι, τρεις απαγχονίζονται το 1822, ένας δολοφονείται από τους μπολσεβίκους το 1917 και δύο σκοτώνονται στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δραστήριοι τραπεζίτες, έμποροι και εφοπλιστές οι Μαυροκορδάτοι χρησιμοποίησαν την περιουσία τους προς όφελος των συνανθρώπων τους. Ανακηρύχθηκαν Μεγάλοι Ευεργέτες των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Κωνσταντινουπόλεως, Ευεργέτες του εν Τουρκία Ελληνισμού, της Σχολής της Σμύρνης, των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Χίου, του Σκυλιτσείου Νοσοκομείου Χίου, του Λωβοκομείου Χίου, Δωρητές του ναού Αγίου Στεφάνου Παρισίων, του ναού Αγίας Σοφίας Λονδίνου, του Παναγίου Τάφου, του Εθνικού Πανεπιστημίου, του Ελληνικού Σχολείου Τσεσμέ, του Ελληνικού Σχολείου Κορυτσάς, της Σχολής της Χίου, του Δρομοκαϊτείου Θεραπευτηρίου, του ορφανοτροφείου Χατζηκώστα, του Βρεφοκομείου Αθηνών.
Μεταξύ των μεταλλίων διαφόρων τάξεων με τα οποία έχουν παρασημοφορηθεί διάφοροι Μαυροκορδάτοι, αναφέρονται τρία του Τάγματος του Αγίου Στανισλάου της Ρωσίας, δύο της Αγίας Άννης της Ρωσίας, δύο του Αγίου Βλαδίμηρου της Ρωσίας, δύο του Σωτήρος και ένα του Τάγματος του Αγίου Γεωργίου της Αικατερίνης Β’. Οι Αλέξανδρος Ιωάννου, Σκαρλάτος Στεφάνου και Δημήτριος Γεωργίου Μαυροκορδάτοι του κλάδου Scarlati πήραν τίτλους ευγενείας από τους Αυτοκράτορες της Ρωσίας, ενώ ο Μικές Μ. Βιτέλλας και ο Ζωρζής Μ. Λακάνας από τον Δούκα της Τοσκάνης και τον Βασιλέα της Ιταλίας.
Ανάμεσα στις εκλεκτικές συγγένειες των Μαυροκορδάτων βρίσκονται γόνοι από τους Πρίγκιπες Brancovan, de Sayn- Wittgenstein, Γκίκα, Καντακουζηνού, Σούτσου, Μαρκησίους de La Forest de Divonne, Κόμητες von Dohna-Schlodien, de Montgomery, Βαρόνους Βέλλιου, Σίνα, von Reineck.
Οι Μαυροκορδάτοι μετοίκησαν στην Κωνσταντινούπολη από τον 17ο αιώνα, στην Σμύρνη, στην Οδησσό και στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες από τον 18ο, ενώ μετά την Σφαγή του 1822 μετανάστευσαν στην Αγγλία, στην Γαλλία, στην Ιταλία, στη Ρωσία, στην Αλεξάνδρεια και στη Σύρο. Μαυροκορδάτοι ζουν σήμερα στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στο Λονδίνο και στο Παρίσι.
Τάφοι των Μαυροκορδάτων υπάρχουν στη Χίο στην Αγιοδεχτεινή και στην Παναγία Κοκοροβιλιά, στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, στο Κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου στη Σύρο, στην Αγία Παρασκευή στο Hasskeuy και στο Σίσλι στην Κωνσταντινούπολη, στο Νότιο Μητροπολιτικό Κοιμητήριο του West Norwood, αλλά οι εντυπωσιακότεροι όλων ήταν αυτοί της Μονής Vacaresti έξω από το Βουκουρέστι. Το μοναστήρι οικοδομήθηκε στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα και διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες κατά τα βυζαντινά πρότυπα που απεικόνιζαν τους ηγεμόνες Μαυροκορδάτους και τις οικογένειες τους. Το μοναστήρι κατεδαφίστηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1987 και οι τάφοι των Μαυροκορδάτων βεβηλώθηκαν. Στη Χίο είχαν πέντε παρεκκλήσια.
Ενδεικτική βιβλιογραφία: Βασίλη Αγιαννίδη, Χιώτικες Οικογένειες στη Θεσσαλονίκη, περιοδικό Θεσσαλονικέων Πόλις, 18, Σεπτέμβριος 2005 και περιοδικό Χιόνη, 165, Νοέμβριος 2005, Philip Argenti, Libro d’Oro de la Noblesse de Chio, 1-2, London 1955, Γεωργίου Ζολώτα, Η Ιστορία της Χίου, 1 Β, Αθήνα 1923, Γιώργη Μαστοράκη, Πολιτιστικές Διαδρομές στον Κάμπο της Χίου, Χίος 2001, Νίκου Περρή, Ο Κάμπος, 1-2, Χίος 1972, Mihail Dimitri Sturdza, Grandes Familles de Grèce, d’ Albanie et de Constantinople, Paris 1999.
1. Καρδαμάδα. Αναφέρεται στη σελίδα 275 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 2 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ιδιοκτησία Γκιάζι, κατόπιν Μαυροκορδάτου-Λακάνα και έπειτα Μαρμαρά.
2. Γκιάζου. Αναφέρεται στη σελίδα 276 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 3 στο τοπογραφικό του Ζολώτα, νούμερο 22 στο φύλλο Θ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Γκιάζι, κατόπιν Μαυροκορδάτου-Λακάνα, έπειτα Χαβούζ Εφέντη και μετά Σταυρινούδη.
3. Γκιάζου. Νούμερο 153 στο τοπογραφικό του Ζολώτα, νούμερο 14 στο φύλλο Θ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου-Λακάνα και κατόπιν Σκάμπουλου.
4. Γκιάζου. Αναφέρεται στη σελίδα 275 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 14 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 8 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 8 στο φύλλο Θ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου ντε Νικόλα και κατόπιν Τομάζου.
5. Κάμπος. Αναφέρεται στη σελίδα 270 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 39 στο τοπογραφικό του Smith. Ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου-Λακάνα.
6. Φασολάς. Αναφέρεται στις σελίδες 221 και 278 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 49 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 56 στο τοπογραφικό του Ζολώτα, νούμερο 18 στο φύλλο Η΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Τζίφου, κατόπιν Σκυλίτση, έπειτα Μαυροκορδάτου και μετά Αναστασάκη.
7. Φασολάς. Αναφέρεται στη σελίδα 266 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 47 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 191 στο τοπογραφικό του Ζολώτα, νούμερο 16 στο φύλλο Η΄ στον χάρτη του Μαστοράκη, Αρχικά ιδιοκτησία Μαύρου, κατόπιν Μαυροκορδάτου, έπειτα Τέττερη και μετά Προκοπίου.
8. Κάμπος. Αναφέρεται στη σελίδα 271 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 77 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 47 στο τοπογραφικό του Ζολώτα, νούμερα 51-52 στο φύλλο Ε΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου-Λακάνα, κατόπιν Εσάτ Εφέντη, έπειτα Μηταράκη και μετά Πλατή.
9. Κάμπος. Αναφέρεται στις σελίδες 279 και 287 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 88 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 220 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ανήκε στην οικογένεια Μαυροκορδάτου-Τσίλα, μετά στην οικογένεια Αυγερινού, ενσωματώθηκε στο περιβόλι της οικογενείας Νεγρεπόντη, περιήλθε στον Μικέ Σέρμπο ο οποίος το κληροδότησε στην κόρη του Μιμίνα, σύζυγο Κωνσταντίνου Αναστασάκη.
10. Κάμπος. Το κτήμα του «Σκυλακιού» ή του «παπά-Λαμπρινούδη». Αναφέρεται στη σελίδα 278 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 96 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 222 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ανήκε στην οικογένεια Μαυροκορδάτου-Βιτέλλα, μετά στην οικογένεια Αυγερινού, έπειτα στην οικογένεια Λαμπρινούδη και αργότερα στον Αντώνη Ευαγγελινό. Σήμερα είναι ιδιοκτησία Παληού.
11. Μαρουλού. Το κτήμα του Αγίου Ιωάννη Φακά. Αναφέρεται στη σελίδα 234 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 12 στο φύλλο Ζ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Τα όρια του κτήματος είναι αδιευκρίνιστα. Στη σελίδα 585, του τόμου Α ΙΙ της Ιστορίας της Χίου του Ζολώτα αναφέρεται πως υπήρξε αργότερα ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου-Τσελεπή. Οι φωτογραφίες είναι του κυρίου Βαγγέλη Χαρίτου.
12. Φραγκοβούνι. Ο «Πύργος του Κουφού». Αναφέρεται στη σελίδα 279 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 127 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 243 στο τοπογραφικό του Ζολώτα, νούμερο 8 στο φύλλο Στ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου (Λακάνα κατά τον Περρή, Βιτέλλα και Ζολώτα) και κατόπιν Ξυλοπόδη.
13. Σέρβα. Αναφέρεται στη σελίδα 279 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 176 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερα 82 και 300 στο τοπογραφικό του Ζολώτα, νούμερο 4 στο φύλλο Γ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Ιουστινιάνι, κατόπιν Αλιότι, έπειτα Βρατσαφόλι, μετά Μαυροκορδάτου και αργότερα Σαραντινού.
14. Τάλαρος. Ο πύργος του Θεοδώρου Αυγερινού. Αναφέρεται στις σελίδες 279, 267 και 467 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 191 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 41 στο φύλλο Γ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Κατόπιν ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου, μετά Μαστοράκη και έπειτα Στεφάνου Λοΐζου.
15) Σπηλάδια. Αναφέρεται στις σελίδες 223, 270 και 280 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 163 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 294 στο τοπογραφικό του Ζολώτα, νούμερα 15-16 στο Γ΄ φύλλο στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Σκυλίτση, κατόπιν Μαυροκορδάτου-Τσελεπή και έπειτα Στακιά. Σώζεται ο ναός του Αγίου Αθανασίου βόρεια του πύργου ενώ δεν εξακριβώθηκε η θέση του ναού του Αγίου Ζαχαρία που υπήρχε επίσης στο κτήμα. Στην ιδιοκτησία ενσωματώθηκε και μικρό περιβόλι με εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Αναστασία το οποίο ανήκε παλαιότερα στην οικογένεια Δρομοκαΐτη.
16. Κάμπος. Αναφέρεται στη σελίδα 274 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 61 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 195 στο τοπογραφικό του Ζολώτα, νούμερο 57 στο φύλλο Ι΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου και κατόπιν Ανδρεάδη. Κατά τον Ζολώτα υπήρξε και ιδιοκτησία Πετροκοκκίνου-Κλειδά.
17. Κάμπος. Το «Μαυροκορδάτικο». Αναφέρεται στη σελίδα 271 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 70 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 8 στο φύλλο Ε΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου-Βιτέλλα. Ο Ιωάννης Μαυροκορδάτος το δώρισε στον Δήμο Χίου.
18. Κάμπος. Το «Χανδρήδικο». Αναφέρεται στις σελίδες 274 και 413 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 69 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 44 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 4 στο φύλλο Ε΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου-Βιτέλλα, κατόπιν Καράλη, έπειτα Ρικάκη και μετά Χανδρή.
19. Κάμπος. Αναφέρεται στη σελίδα 274 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 75 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 3 στο φύλλο Ε΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου-Βιτέλλα και κατόπιν Ανδρεάδη.
Ένα ακόμη περιβόλι των Μαυροκορδάτων-Τσελεπή στα Σπηλάδια δεν εντοπίστηκε.
Συζήτηση1 σχόλιο
Η γιαγιά μου γεννήθηκε στο Καστελόριζο. Το γένος Μαυροκορδάτου και δεν είναι η μόνη. Από το Καστελόριζο κι ο Γ. Μαύρος