Το 22ο μέρος του αφιερώματος του Βασίλη Αγιαννίδη στον Κάμπο της Χίου με τα σπίτια της οικογένειας Ράλλη
Διαβάστε εδώ το εισαγωγικό σημείωμα του αφιερώματος
Σύμφωνα με μία παράδοση γενάρχης της οικογενείας Ράλλη είναι ο Raoul Peau-de-Loup, πρέσβης του Δούκα της Καλαβρίας στην Κωνσταντινούπολη τον 11ο αιώνα. Οι απόγονοι του ακολουθούν την αυλή στη Νίκαια και κατόπιν μετοικούν στην Κύπρο, στην Πελοπόννησο, στην Κρήτη και τον 15ο αιώνα στη Χίο.
Χωρίζονται στους κλάδους των Χαβιάρα ή Χαβιαρά, Χαβιάρα-Αξεσκούφωτων, Χαβιάρα-Πίττα, Χαβιάρα-Χαττά, Πίτση και Σπεχλή. Στον Κάμπο έχουν 22 κτήματα και τρεις εκκλησίες.
Στις αρχές του 19ου αιώνα βρίσκονται στη Μασσαλία και στο Λιβόρνο και αργότερα στην Κωνσταντινούπολη, στην Τεργέστη, στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στην Κέρκυρα, στη Σύρα, στη Σμύρνη, στη Βιέννη, στην Αθήνα, στην Οδησσό, στο Μάντσεστερ, στη Νέα Υόρκη, στην Αλεξάνδρεια, στην Αδελαΐδα, στο Λίβερπουλ, στην Καλκούτα ενώ κατά τη διάρκεια του 20ού φτάνουν έως τη Νέα Ορλεάνη και την Οσάκα. Στα ίδια μέρη εξαπλώνονται και οι εμπορικές δραστηριότητες τους.
Διότι το 1818 οι αδελφοί Ζαννής, Αυγουστής, Παντιάς, Τουμαζής και Ευστράτιος Στεφάνου Ράλλη ιδρύουν στο Λονδίνο τον εμπορικό οίκο Ralli & Petrocochino που μετονομάζεται το 1825 σε Ralli Brothers. Γίνεται μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις παγκοσμίως, με υποκαταστήματα από την Ιαπωνία, την Ινδία και την Περσία έως την Αγία Πετρούπολη και τις Η.Π.Α. Στην επιχείρηση κάποια εποχή απασχολούνται περισσότεροι από 40.000 εργαζόμενοι ενώ η διαχείριση της παραμένει στα χέρια της διευρυμένης οικογενείας. Οι Ράλλη, μαζί με τους Βαλλιάνους, τους Ζαρίφη και τους Μελά, θεωρούνται οι πλουσιότεροι Έλληνες τον 19ο αιώνα. Ο οίκος των αδελφών Ράλλη πωλείται το 1961 στον Sir Isaac Wolfson.
Ανάμεσα στα εξέχοντα μέλη της οικογενείας διακρίνονται:
- Ο Λουκάς Δ. Ράλλης (1794-1879), ένας από τους ιδρυτές της Ερμούπολης και αργότερα Δήμαρχος Πειραιώς.
- Ο βρετανός πολιτικός Pandeli Toumazis Ralli (1845-1928).
- Ο Zamfir Constantin Ralli-Arbore (1848-1933), γόνος ελληνικής καταγωγής αριστοκρατικής οικογενείας της Μολδαβίας, όπως αναφέρεται στα λεξικά, ρουμάνος ιστορικός και σοσιαλιστής πολιτικός, μαθητής του Mikhail Bakunin. Η μεγαλύτερη κόρη του, Ecaterina Ralli, φυσικός και ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρουμανίας, δολοφονείται με εντολή του Στάλιν το 1937. Η μικρότερη, Nina Ralli, ασχολείται με την μοντέρνα τέχνη.
- Ο ζωγράφος Θεόδωρος Ιακώβου Ράλλης (1852-1909), Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής, σπουδάζει στο Παρίσι με υποτροφία του Βασιλέως Όθωνος και δάσκαλο τον Jean Léon Gérôme. Έργα του εκτίθενται στην Εθνική Πινακοθήκη και στο Λούβρο.
- Ο λογοτέχνης Παύλος Νιρβάνας (1866-1937), γιος της Μαριέττας Ζ. Ράλλη και του Κωνσταντίνου Α. Κουμιώτη-Αποστολίδη.
- Ο Lucas John Ralli (1920-2003), γιος του Sir Strati Ralli, ο οποίος κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου συμμετέχει στην εκστρατεία της Βιρμανίας και αργότερα αποσπάται στο αρχηγείο του Λόρδου Mountbatten. Είναι ο ιδρυτής του Chernigov Revival Centre for children damaged in the Chernobyl disaster.
Έξι Ράλληδες απαγχονίζονται το 1822 στη Χίο, δύο σκοτώνονται σε μάχες του βρετανικού στρατού κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ένας στη μάχη του Σκρα το 1918. Οκτώ Ράλληδες τιμούνται με μετάλλια διαφόρων τάξεων του Τάγματος του Σωτήρος, ένας με μετάλλιο του Παναγίου Τάφου και ένας με Military Cross (U.K.). Μέλη της οικογενείας ανακηρύσσονται Εθνικοί Ευεργέτες και ενισχύουν, μεταξύ άλλων, το Άσυλο Ανιάτων, την Εθνική Πινακοθήκη, τον Εθνικό Στόλο, το Σκυλίτσειο Νοσοκομείο, τα σχολεία της Χίου, το Royal Sussex County Hospital, το ναό της Αγίας Σοφίας στο Λονδίνο, το ελληνορθόδοξο τμήμα του κοιμητηρίου του West Norwood, το Ralli Memorial Hall (Κοινοτικό Κέντρο της εκκλησίας των Αγίων Πάντων) του Hove στο Sussex.
Το 1874 παίρνουν τον τίτλο του βαρόνου από τον Αυτοκράτορα Φραγκίσκο-Ιωσήφ της Αυστρίας, το 1881 εντάσσονται στους ευγενείς της Βεσσαραβίας από τον Τσάρο Αλέξανδρο Γ’ της Ρωσίας και το 1912 τους δίδεται ο τίτλος του βαρονέτου από τον Βασιλιά Γεώργιο Ε’ της Αγγλίας.
Ενδεικτική βιβλιογραφία: Philip Argenti, Libro d’Oro de la Noblesse de Chio, 1-2, London 1955, Γεωργίου Ζολώτα, Η Ιστορία της Χίου, 1 Β, Αθήνα 1923, Timotheos Catsiyannis, Pandias Stephen Rallis, London 1986, Mihail Dimitri Sturdza, Grandes Familles de Grèce, d’ Albanie et de Constantinople, Paris 1999.
1. Φασολάς. Αναφέρεται στις σελίδες 245 και 266 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 46 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 55 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 15 στο φύλλο Η΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Μαύρου, κατόπιν Ράλλη του κλάδου Χαττά, μετά Φάκαλη, έπειτα Νικολάου Τέττερη και αργότερα Παΐδα και Χατζηγεωργίου.
2. Φασολάς. Το περιβόλι των Στρατή και Ζωρζή Αργέντη. Αναφέρεται στις σελίδες 222, 246, 355 και 364 στον Κάμπο του Περρή, νούμερα 83 και 84 στο τοπογραφικό του Smith και νούμερο 206 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ιδιοκτησία Μαργαρίτη, κατόπιν Σκυλίτση, μετά Ράλλη κατά το νότιο τμήμα και Αργέντη κατά το βόρειο, ενώθηκε εκ νέου από την οικογένεια Κλούβα και αργότερα πέρασε στην οικογένεια Καββάδα.
3. Μαρουλού. Το περιβόλι του Μακροζαννή Ράλλη. Αναφέρεται στη σελίδα 242 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 256 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 33 στο φύλλο Στ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Ράλλη, κατόπιν Τέττερη και μετά Απέσσου.
4. Μαρουλού. Αναφέρεται στις σελίδες 240 και 241 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 123 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 249 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερα 34, 35 και 36 στο φύλλο Στ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Ράλλη του κλάδου Χαβιάρα και κατόπιν Ατσάλη. Στο κτήμα υπάρχει και ο ναός της Παναγίας του Χαβιάρα.
5. Φραγκοβούνι. Το περιβόλι του «Κασιδιάρη». Αναφέρεται στη σελίδα 242 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 124 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 248 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 37 στο φύλλο Στ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Ράλλη του κλάδου Πίτση και κατόπιν Κουφαελά.
6. Φραγκοβούνι. Το περιβόλι του Αγίου Γεωργίου του Τραχύ των Ράλληδων με την ομώνυμη εκκλησία. Αναφέρεται στην σελίδα 242 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 103 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 5 στο φύλλο Στ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Ιδιοκτησία του Αιγυπτιώτικου κλάδου των Ράλληδων.
7. Φραγκοβούνι. Αναφέρεται στις σελίδες 242 και 292 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 244 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ιδιοκτησία Ράλλη, κατόπιν Νεγρεπόντη, μετά Πατούνα και έπειτα Φουρτούνα.
8. Φραγκοβούνι. Τα κτήματα του Μακροζαννή Ράλλη. Αναφέρεται στη σελίδα 242 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 247 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ιδιοκτησία Ράλλη του κλάδου Σπεχλή και κατόπιν Γιαννίρη.
9. Φραγκοβούνι. Το «Βαφειάδικο». Αναφέρεται στη σελίδα 244 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 95 στο τοπογραφικό του Smith και νούμερο 99 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ιδιοκτησία Ράλλη του κλάδου Πίτση και κατόπιν Βαφειάδη.
10. Φραγκοβούνι. Το περιβόλι της «Αξεσκούφωτης» ή «Κουφογιάννικο». Αναφέρεται στις σελίδες 207 και 244 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 95 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ιδιοκτησία Πετροκοκκίνου, κατόπιν Ράλλη, μετά Κουφογιάννη, έπειτα Βάκη και ύστερα Σκαπινάκη και Σαμαρά.
11. Κάμπος. Το «Χατάδικο». Αναφέρεται στις σελίδες 244 και 443 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 107 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 221 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 56 στο φύλλο Ε΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Ράλλη, κατόπιν Ζυγομαλά και μετά Καλαμάρη, Πανέρη και Σκαμάγκα.
12. Κάμπος. Αναφέρεται στις σελίδες 242 και 243 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 99 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερα 43 και 212 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερα 6 και 7 στο φύλλο Ε΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Ιδιοκτησία Μικέ Ράλλη και κατόπιν Πατελίδα όσον αφορά το νότιο τμήμα του περιβολιού και Σεβαστής Ράλλη και κατόπιν Ατσάλη όσον αφορά το βόρειο τμήμα. Κατά τον Ζολώτα (Η Ιστορία της Χίου, 1 Β, σελ. 604, Αθήνα 1923) υπήρξε παλαιότερα Πετροκοκκίνικο.
13. Κάμπος. Αναφέρεται στη σελίδα 245 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 67 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 194 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 54 στο φύλλο Ι΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Ράλλη του κλάδου Σπεχλή, κατόπιν τούρκικο, μετά Περρή, έπειτα Λω, αργότερα Μπονάτσου, ύστερα Ζύμαρη και τέλος Σπανογιάννη.
14. Κάμπος. Αναφέρεται στις σελίδες 222 και 246 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 74 στο τοπογραφικό του Smith και νούμερο 48 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ιδιοκτησία Sagrandi, κατόπιν Σκυλίτση του κλάδου Αραμπά, μετά Ράλλη, έπειτα Σκυλίτση του κλάδου Στεφάνοβικ, αργότερα Ευαγγελινού και σήμερα Μαργαρώνη. Προς τα δυτικά σώζεται το ισόγειο του προσεισμικού πύργου και προς τα ανατολικά η έπαυλη που οικοδομήθηκε το 1907 από τον Γεράσιμο Χατζή Νικολάου Ευαγγελινό.
15. Κάμπος. Αναφέρεται στις σελίδες 222 και 246 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 53 στο τοπογραφικό του Smith και νούμερο 19 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ιδιοκτησία Σκυλίτση, κατόπιν Ράλλη και μετά Κλούβα.
16. Κάμπος. Αναφέρεται στη σελίδα 248 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 35 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 15 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 1 στο φύλλο Θ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Φακίρη, κατόπιν Κεφάλα, μετά Δημητριάδη, έπειτα Ράλλη, ύστερα Παϊδούση και αργότερα Στακιά.
17. Κάμπος. Το «Μαχαιριάδικο». Αναφέρεται στις σελίδες 247 και 440 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 60 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 24 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 39 στο φύλλο Ι΄ στο χάρτη του Μαστοράκη. Με νούμερο 59 στο τοπογραφικό του Smith ορίζεται το νότιο τμήμα του περιβολιού το οποίο ανήκε αρχικά στην οικογένεια Καζανόβα και κατόπιν περιήλθε διαδοχικά στις οικογένειες Συννεφιά και Παϊδούση. Με νούμερο 60 στο τοπογραφικό του Smith ορίζεται το βόρειο τμήμα το οποίο ανήκε αρχικά στην οικογένεια Ράλλη και κατόπιν περιήλθε διαδοχικά στις οικογένειες Αργύρη, Ζυμαράκη και Ξενάκη. Με νούμερο 58 ορίζεται ολόκληρο το περιβόλι όπως ενώθηκε από την οικογένεια Μαχαιριάδη.
18. Κορακάρης. Το περιβόλι του Ηρακλή Πήττα. Αναφέρεται στις σελίδες 206 και 246 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 23 στο φύλλο Ι΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Ράλλη, κατόπιν Πετροκοκκίνου, μετά Πήττα και έπειτα Χατζημικέ.
19. Σπηλάδια. Αναφέρεται στις σελίδες 310 και 667 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 136 στο τοπογραφικό του Smith όπου αναγράφεται σαν Ράλλικο, νούμερο 169 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 38 στο φύλλο Ι’ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Βούρου, κατόπιν Φραγκιάδη και μετά Νταΐκου.
20. Σπηλάδια. Αναφέρεται στη σελίδα 240 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 137 στο τοπογραφικό του Smith (όπου συγχέεται με το Βλαστούδικο το οποίο βρίσκεται νότια του χειμάρρου της Λάκκας) και νούμερο 27 στο φύλλο Ι΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Ράλλη, κατόπιν Απέσσου και μετά Ξενάκη.
21. Καλαμπάκα. Αναφέρεται στις σελίδες 249 και 257 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 189 στο τοπογραφικό του Smith (το βόρειο τμήμα), νούμερο 126 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 32 στο φύλλο Γ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Σεκιάρη, κατόπιν Ράλλη, μετά Τομάζου και έπειτα Κυπριδάκη.
Ο Περρής αναφέρει στη σελίδα 248 την ύπαρξη ενός Ράλλικου κτήματος στου Γκιάζου που δεν εντοπίστηκε και το οποίο περιήλθε στην ιδιοκτησία των κληρονόμων Γεωργίου Σκάμπουλου. Στην Καρδαμάδα υπάρχει το «Ψωμάδικο» του Παυλή Αγέλαστου, νυν ιδιοκτησία Σκάμπουλου, το «Κορωνάκικο» παλιό Αργέντικο, νυν ιδιοκτησία Σκάμπουλου-Καστερνούδη, και το περιβόλι της «Χιλιαδούς» παλιό Καζανόβικο, νυν ιδιοκτησία Σκάμπουλου. Πιθανόν κάποιο από αυτά να υπήρξε και Ράλλικο.
Συζήτηση2 Σχόλια
Κύριε Αγιαννίδη,
Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για το υπέροχο αφιέρωμά σας στις οικογένειες του Κάμπου και στις περιουσίες τους. Ελάχιστοι άνθρωποι ασχολούνται πια με αυτά. Χάρις στο αφιέρωμά σας εντοπίσαμε πιθανότατα το κτήμα που γεννήθηκε ο πατέρας μου Γεώργιος Σκαπινάκης (Οικογένεια Ράλλη -> 10. Φραγκοβούνι Το περιβόλι της Αξεσκούφωτης ή Κουφογιάννικο). Κι εγώ κατάγομαι από την Χίο (πατέρας Σκαπινάκης, μητέρα Βιτέλλα). Επί της ευκαιρίας θα ήθελα να σας ρωτήσω εάν εκτός από τις έμμεσες αναφορές που κάνετε για τις οικογένειες από τις οποίες κατάγομαι έχετε και κάποιες επιπλέον πληροφορίες ή εάν ξέρετε που μπορώ εγώ να ψάξω να τις βρω.
Και πάλι ευχαριστώ για το αφιέρωμά σας!
Κύριε Αγιαννιδη,
Εξαιρετικό το αφιέρωμα στην οικογένεια Ράλλη. Για το αρχείο σας έχω μας σας προτείνω ένα βιβλίο που ανακάλυψα εντελώς τυχαία στο Λονδίνο. Λέγεται «Centres and peripheries in banking. The historical development of financial markets». Στο 2ο κεφαλαίο αυτού του βιβλίου θα βρείτε ένα εκτενές αφιέρωμα στην οικογένεια Ράλλη και στις άλλες οικογένειες της Χίου που ανέπτυξαν την τραπεζική και το διεθνές εμπόριο στο Λονδίνο. Η πιο σημαντική εταιρεία ήταν όμως η Ralli Bros και ήταν από τις μεγαλύτερες στην Αγγλία το 1860. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι ο αξία της εταιρείας τους ανερχόταν στο 1 εκατομμύριο λίρες την ώρα που η αξία της Barings Bros ήταν 2 εκατομμύρια λίρες και η αξία της Rothschild στα 8 εκατομμύρια. Είναι σαφές ότι ο εμπορικός οίκος των Ραλληδων ήταν από τους μεγαλύτερους στο Λονδίνο και στον κόσμο εκείνη την περίοδο.