… Η κατ’ εξοχήν παράλογη χαρά είναι η δημιουργία. «Τέχνη και μόνο τέχνη» λέει ο Νίτσε,
«έχουμε την τέχνη για να μην πεθάνουμε από την αλήθεια».
Αλμπερ Καμύ / Ο Μύθος Του Σισύφου
Η ζωή μας είναι γεμάτη αποδείξεις, βεβαιότητες και σύμβολα. Αντιλαμβανόμαστε αυτά που συμβαίνουν γύρω μας με συγκεκριμένο τρόπο και με περιορισμούς από τις αισθήσεις, τη λογική, τα συναισθήματα, την εποχή και τις εγγενείς αδυναμίες μας. Θέτουμε -θεσπίζουμε- όρια για τον εαυτό μας και τις κοινωνίες μας απέναντι σ’ αυτό που νομίζουμε ότι κατανοήσαμε γιατί δεν μπορούμε διαφορετικά· μπροστά στο αβάσταχτο της ύπαρξής μας, θέλουμε να δημιουργήσουμε μια στοιχειώδη τάξη, έτσι θα μπορέσουμε να κρυφτούμε από το χάος.
Κάθε φωτογραφία είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας ή της σύγκρουσης του φωτογραφικού προγράμματος (που έτσι κι αλλιώς είναι εφοδιασμένη η μηχανή) με το βλέμμα του φωτογράφου (επηρεασμένο από όλα αυτά που αναφέραμε πιο πάνω). Από όλα αυτά που βλέπουμε κάθε φωτογραφία απομονώνει στο παραλληλόγραμμο καρέ ένα πολύ συγκεκριμένο κομμάτι πραγματικότητας. Θεωρητικά με τη φωτογραφική διαδικασία μπορούμε να επαναδημιουργήσουμε το χώρο, να τα ξαναδούμε όλα από την αρχή. Όμως το μεγαλύτερο μέρος των εικόνων που παράγονται αναφέρονται σε συναισθήματα· τα συναισθήματα του φωτογράφου και τα αναμενόμενα συναισθήματα των θεατών, εγκλωβίζοντας έτσι την πραγματικότητα μέσα στο κάδρο και προκαθορίζοντας τον τρόπο ανάγνωσής της. Η συγκίνηση έχει κυρίως να κάνει με την αποκάλυψη του αυτονόητου -που είναι ολοφάνερα μπροστά μας- αλλά απασχολημένοι με τον εαυτό μας δεν το αναγνωρίζουμε.
Οι φωτογραφίες μας, αποκαλύπτουν τον τρόπο που βλέπουμε, αλλά και τον τρόπο που αναζητούμε νόημα και την θέση μας μέσα στον κόσμο.Το βλέμμα μας, αντανακλώντας κυρίως τον εγωισμό και την άγνοιά μας στέκεται σ’ αυτά που αναγνωρίζει, σ’ αυτά που από πριν είναι τροφοδοτημένα με νόημα, αδιαφορώντας για τον ενδιάμεσο χώρο και χρόνο, για τις παύσεις, για το άγνωστο και το αχαρτογράφητο.
Αν απαλλάξουμε τις φωτογραφίες μας από τη σιγουριά της «γραμμικής» αφήγησης, τι έχουν να πουν; Μπορούν να επαναδιαπραγματευτούν τη σχέση του θεατή, μέσω της φωτογραφικής τεχνολογίας, με το χώρο και το χρόνο; Σε μια τέτοια συνθήκη, δεν έχει σημασία τι απεικονίζουν οι φωτογραφίες, ίσως όμως βοηθούν να αποκατασταθεί η σιωπή στο βλέμμα του θεατή· η σιωπή και η αβεβαιότητα και η ομορφιά ενός κόσμου ρευστού και χωρίς σημασία.
Η διαδικασία της φωτογράφισης μπορεί να βοηθήσει στην αναζήτηση καθαρού βλέμματος, στην υπέρβαση του γνωστού, στο συντονισμό με αυτό που απλώς υπάρχει. Μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τον κάθε περίπατο -και μέσα σε ένα δωμάτιο γίνεται- σαν ταξίδι, δηλαδή να ορίσουμε τη θέση μας απέναντι σ’ αυτό που κάθε φορά συμβαίνει. Φωτογραφίζοντας βλέπω τον εαυτό μου πού (και πώς) βλέπει. Δηλαδή τοποθετούμαι απέναντι στην (αναμέτρηση μου με την) ιστορία. Δηλώνω τη θέση μου ή την αδυναμία μου να πάρω θέση. Στην προσπάθειά μου δηλαδή να φωτογραφίσω έρχομαι αντιμέτωπος με όλο το γνωστό και άγνωστο κόσμο μου, και αν είμαι ανοικτός όλα μπορεί να γίνουν ρευστά. Φωτογραφίζοντας επανακαθορίζω τη σχέση μου με τον κόσμο και με τον εαυτό μου και ουσιαστικά αναζητώ έναν τρόπο· έναν τρόπο να βλέπω και να στέκομαι απέναντι στη ζωή. Αναζητώ το δικό μου βλέμμα.
Οι παραπάνω φωτογραφίες τραβήχτηκαν στον λόφο Φιλοπάππου το 2012. Θέλοντας να αποστασιοποιηθώ όσο γίνεται από τη διαδικασία της φωτογράφισης και να μείνει καθαρή η όποια επικοινωνία μου με το χώρο, χρησιμοποίησα μια πολύ ελαφριά πλαστική μηχανή με φιλμ, με τετράγωνο κάδρο και τις στοιχειώδεις τεχνικές δυνατότητες. Κράτησα δηλαδή την ελάχιστη δυνατή τεχνολογία, έτσι η διαδικασία απαλλάχτηκε ή απομαγεύτηκε σε μεγάλο βαθμό, από την άλλη το τετράγωνο κάδρο βοήθησε στη σταθεροποίηση του βλέμματος, στη γείωση με το χώρο. Το παραλληλόγραμμο κάδρο περισσότερο μακρύ, είναι πιο εύκολο να αφηγηθεί, να δημιουργήσει κίνηση και στο βλέμμα και στο θέμα. Έτσι προσπάθησα όχι τόσο να φωτογραφίσω αλλά να σταθώ χωρίς σκέψεις στο χώρο, να είμαι εκεί αναπνέοντας και πατώντας στη γη.
Το έργο τέχνης δεν υπάρχει παρά καταργώντας το λειτουργικό και το καθημερινό, αποκαλύπτοντας την Άλλη πλευρά που απογυμνώνει από κάθε σημασία τις συνηθισμένες πλευρές, δημιουργώντας μια σχισμή απ’ όπου διαβλέπουμε την Άβυσσο, το Απύθμενο πάνω στο οποίο ζούμε διαρκώς, προσπαθώντας διαρκώς να ξεχάσουμε.
Κορνήλιος Καστοριάδης / Παράθυρο στο Χάος.
την επόμενη παρασκευή: οι αναμνηστικές φωτογραφίες
