της Μαρκέλλας Σπανού
Το σχολείο αποτελεί διαχρονική πηγή έμπνευσης για τον κινηματογράφο και οι «σχολικές ταινίες» είναι αναρίθμητες. Με αφορμή την έναρξη της σχολικής χρονιάς επιλέξαμε και σας παρουσιάζουμε ένα μικρό αλλά αντιπροσωπευτικό αφιέρωμα σε ταινίες που εκτυλίσσονται στη σχολική αίθουσα και έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό το ότι αποτυπώνουν τη μαθητική ζωή όπως πραγματικά είναι.
Η ζούγκλα του μαυροπίνακα (1955)
Ταινία-σταθμός, κατέγραψε για πρώτη φορά στον κινηματογράφο τα προβλήματα της εκπαίδευσης και κατήγγειλε την ωμή βία μεταξύ των μαθητών, γεγονός που προκάλεσε την απαγόρευσή της σε πολλές πολιτείες της Αμερικής. Λάνσαρε τη μόδα του rock ’n’ roll σε όλο τον κόσμο. Προτάθηκε για 4 Όσκαρ, και, όπως ήταν αναμενόμενο, δεν της δόθηκε κανένα.
If… (1968)
Εμπνευσμένη από τα γεγονότα του Μάη του ’68, η ταινία του Λίντσεϊ Άντερσον αντανακλά πλήρως το επαναστατικό πνεύμα της εποχής εκείνης και εξεγείρεται απέναντι σε κάθε είδους αυταρχισμό και καταπίεση στους κόλπους της εκπαίδευσης αλλά και της κοινωνίας γενικότερα. Κινηματογραφικό ντεμπούτο του Μάλκομ Μακ Ντάουελ, μετέπειτα πρωταγωνιστή της ταινίας «Κουρδιστό πορτοκάλι». Χρυσός Φοίνικας Καννών για το 1969.
Ούτε ένας λιγότερος (1999)
Κινέζικη ταινία, σε σκηνοθεσία Ζαν Γιμού. Σε ένα χωριό της Κίνας μια 13χρονη μαθήτρια αντικαθιστά για λίγες μέρες το δάσκαλο του σχολείου με την εντολή να μη μείνει ούτε ένας λιγότερος μαθητής στην τάξη αν θέλει να αμειφθεί. Μια καταγραφή της προβληματικής εκπαιδευτικής κατάστασης στη σύγχρονη Κίνα, που απέχει έτη φωτός από την αντίστοιχη του δυτικού πολιτισμού.
Είμαι και έχω (2002)
Πολυβραβευμένο γαλλικό ντοκυμαντέρ του Νικολά Φιλιμπέρ που παρακολουθεί την καθημερινότητα σ’ ένα μονοθέσιο σχολείο της επαρχιακής Γαλλίας και διαθέτει απ’όλα: χιούμορ, συγκίνηση, όμορφα τοπία, έναν εξαιρετικό δάσκαλο και πολλά χαριτωμένα πιτσιρίκια. Συνιστάται για όλες τις ηλικίες.
Elephant (2003)
«Μια συνηθισμένη σχολική μέρα. Μόνο που αυτή δεν είναι». Ο σκηνοθέτης Γκας Βαν Σαντ δεν αποκαλύπτει και πολλά για το θέμα της ταινίας του. Και πολύ καλά κάνει. Μια από τις ωραιότερες ταινίες που έχουν γυριστεί με θέμα τη σχολική βία. Χρυσός Φοίνικας Καννών το 2003.
Ανάμεσα στους τοίχους (2008)
Το θέμα απλό και συνηθισμένο: Η καθημερινότητα μιας σχολικής τάξης πολυπολιτισμικού σχολείου σε μια προβληματική περιοχή, στα προάστια του Παρισιού. Ο τρόπος όμως με τον οποίο γύρισε την ταινία του ο σκηνοθέτης Λοράν Καντέ κάθε άλλο παρά συνηθισμένος είναι. Με ντοκουμενταρίστικα πλάνα και αυτοσχέδιους διαλόγους καθηγητών και μαθητών που υποδύονται τον εαυτό τους η ταινία συγκινεί με την απλότητα και την ειλικρίνειά της και δικαίως απέσπασε το Χρυσό Φοίνικα των Καννών το 2009.
Το κύμα (2008)
Βασισμένη στην πραγματική ιστορία μιας σχολικής τάξης στο Πάλο Άλτο της Καλιφόρνια το 1967, η ταινία μας μεταφέρει σε ένα γερμανικό σχολείο, όπου το πείραμα ενός πρωτοποριακού καθηγητή ιστορίας καταλήγει σε τραγωδία. Παρόλο που εκτυλίσσεται σε μια σχολική αίθουσα, δεν πρόκειται για μια αμιγώς μαθητική ταινία, αλλά για μια πραγματεία στο διαχρονικό φαινόμενο του ρατσισμού και του φασισμού. Του σκηνοθέτη Ντένις Γκάνσελ.
Ο εξαιρετικός κύριος Λαζάρ (2011)
Από τον Καναδά και το σκηνοθέτη Φιλίπ Φαλαρντό. Μας μιλά για τον κύριο Λαζάρ, έναν Αλγερινό, αιτούντα πολιτικό άσυλο, που προσλαμβάνεται ως δάσκαλος σε ένα δημοτικό σχολείο στο Κεμπέκ του Καναδά, αντικαθιστώντας μια δασκάλα που αυτοκτόνησε μέσα στην τάξη. Μια χαμηλότονη και ανθρώπινη ταινία για την εκπαίδευση, το θάνατο, τη μετανάστευση, τη βία.
Η φυλή (2014)
Η ταινία του Ουκρανού σκηνοθέτη Μιρ. Σλαμποσπίτσκι περιγράφει τη ζωή των μαθητών ενός ειδικού σχολείου για κωφαλάλους και προκαλεί αίσθηση με τη βία και τη σκληρότητά της. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που έχει γυριστεί αποκλειστικά στη νοηματική γλώσσα. Δεν υπάρχουν διάλογοι ούτε υπότιτλοι, ενώ όλοι οι ηθοποιοί είναι κωφάλαλοι. Παρόλ’ αυτά δεν αποτελεί μια ταινία για ανθρώπους με ειδικές ανάγκες,αλλά μια ιστορία ενηλικίωσης σ’ έναν κόσμο βίας και διαφθοράς.
Και μια ελληνική ταινία για το τέλος:
Μάθε παιδί μου γράμματα (1981)
Κοινωνική σάτιρα του Θοδωρή Μαραγκού με θέμα την εκπαίδευση στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. Αστεία και συγχρόνως μελαγχολική, με εξαιρετικές ερμηνείες από τους Β.Διαμαντόπουλο, Κ.Τσάκωνα, Ν. Καλογερόπουλο και Α.Ματζουράνη. Συμμετέχει -ως ηθοποιός αυτή τη φορά- ο γνωστός σκηνοθέτης Δήμος Αβδελιώδης.
Ευχόμαστε σε όλους, μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς, μια καλή και δημιουργική σχολική χρονιά!
