του Στρατή Βογιατζή
Διάβασα αυτό το εξώδικο-έγγραφο που συνέταξαν και υπέγραψαν 1130 ‘υπεύθυνοι’ Χιώτες γονείς που αντιτίθενται στην εκπαίδευση ανήλικων παιδιών προσφύγων που θα λάβει χώρα σε πέντε σχολεία στη Χίο σε άδειες τάξεις τα απογεύματα –ούτε κατά διάνοια φυσικά να είναι το πρωί μαζί με τα χιωτάκια- και σαν απλός πολίτης θα ήθελα να ανοίξω ένα διάλογο με τους γονείς αυτούς θέτοντας τους κάποια βασικά ερωτήματα:
1.Γνωρίζετε ότι το έγγραφο αυτό που υπογράφετε και γνωστοποιείτε ως πολιτική θέση, είναι μια αντιφατική πράξη δειλίας καθώς αν στερείτε από ξένα παιδιά θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα πως επιτρέπετε να μετέχουν τα ‘δικά’ σας παιδιά σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που στο πυρήνα του διαφυλάσσει αυτά τα δικαιώματα και προωθεί την ανεκτικότητα, τον αυτοπροσδιορισμό και την πολιτισμική πολυμορφία ως γνωσιακή πρακτική; Θέλω να πω πως αν αυτό που λέτε και υπογράφετε το ασπάζεστε κιόλας πρέπει την επομένη των υπογραφών σας θα έπρεπε να αποσύρετε τα παιδιά σας από την επίσημη εκπαίδευση! Και αν σήμερα είναι οι πρόσφυγες ποιους άλλους θα αποκλείσετε από την εκπαίδευση αύριο ώστε να μην συγχρωτιστούν με τα δικά σας παιδιά: τους τσιγγάνους, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες, τους ομοφυλόφιλους, τους απροσάρμοστους, τους άθεους, τους ακτιβιστές; Και αν απορρίπτεται μια εκπαίδευση με βάση τον ανθρωπισμό και τη διαλογικότητα τι είδους εκπαίδευση οραματίζεστε για τα παιδιά σας: μια εκπαίδευση ξεκομμένη από το σημερινό κόσμο, διχαστική και δογματική που ευνοεί τις περιχαρακώσεις ή μια εκπαίδευση που προάγει το γόνιμο πολιτισμικό διάλογο, ενισχύει τις αλληλεπιδράσεις και τη διαλλακτικότητα και που ωθεί τα παιδιά να σκεφτούν κριτικά πάνω στις κοινωνίες που θα οικοδομήσουν αύριο;
2. Αναρωτιέμαι αν έχετε στοχαστεί κριτικά πάνω σε αυτό το πολύ σοβαρό ζήτημα, αν έχετε ερευνήσει το χαρακτήρα των πολυσυλλεκτικών κοινωνιών που ήδη μετέχουμε, ή αν έχετε παρασυρθεί από φοβικά ένστικτα, από ξενοφοβία, από ιδεοληψίες και κυρίως άγνοια του ζητήματος για το οποίο καλείστε να πάρετε θέση; Γνωρίζετε ότι δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να δούμε τον εαυτό μας παρά μόνο σαν φορέα μιας συνυπάρχουσας σε εμάς εθνοπολιτισμικής ετερότητας. Η συνύπαρξη με τους άλλους δεν είναι ένα ατύχημα αλλά μια ευκαιρία να αναγνωρίσουμε και να αναστοχαστούμε πάνω στον εαυτό μας, μια ευκαιρία δηλαδή αξιοποίησης των καρπών της κοινής εμπειρίας. Το νόημα δεν μοιάζει να φυέται σε κλειστούς χώρους, απομονωμένο αλλά επιζητά την έκφραση και την αναγνώριση έναντι σε αυτό που το συγκαθορίζει. Επιδεικνύοντας σεβασμό στον αλλότριο φορέα νοήματος δεν είμαστε μοναχά δίκαια διακείμενοι προς αυτόν, αλλά επανοηματοδοτούμε τους όρους συγκρότησης της δικής μας υποκειμενικότητας. Η υποτίμηση του άλλου ως φορέα πολιτισμικής ετερότητας συνιστά έκπτωση στην συνάρθρωση των μερών εκείνων που συνθέτουν αυτό που είμαστε.
3. Πως έχετε το θράσος να μιλάτε για ‘ισορροπία δικαιωμάτων όταν τα ανήλικα προσφυγόπουλα δεν έχουν κανένα; Γνωρίζετε ότι φιλοσοφικά δράτε ως άλογα όντα υποστηρίζοντας μια θέση που την ορίζει μια αντίφαση της βούλησης όπως μας λέει ο Καντ: δεν μπορώ να διεκδικώ βασικά δικαιώματα για τον εαυτό μου και την ίδια στιγμή να τα στερώ από κάποιον άλλον. Αν δεν υιοθετήσομε την ευημερία του άλλου ως δικό μας σκοπό αλλά εγκαθιδρύσουμε την αδιαφορία ως καθολικό νόμο, σημαίνει ότι επιβάλλουμε την αδιαφορία όχι μόνο στον άλλον αλλά και στον ίδιο μας τον εαυτό που είναι αν μη τι άλλο παράλογο να επιλέγουμε να ζούμε σε ένα κόσμο που διέπεται από τέτοιες αξίες. Έχουμε συνεπώς ένα ηθικό καθήκον αρωγής προς τον άλλο που έχει ανάγκη, ότι σαν άνθρωποι συμμετέχουμε απο κοινού σε μια ηθική κοινοπολιτεία η οποία απαιτεί απόλυτο σεβασμό του προσώπου και των δικαιωμάτων των ανθρώπων.
4. Πως ρίχνετε την ευθύνη στο κράτος υπακούοντας σε μικρο πολιτικές σκοπιμοτήτων ενώ δεν γίνεστε οι ίδιοι εγγυητές αυτής της εκπαιδευτικής διαδικασίας; Αναρωτιέμαι με όρους πολιτικής ορθότητας αν ένα κράτος καταλυθεί οι ίδιοι οι πολίτες δεν είναι υποχρεωμένοι να διασφαλίσουν τη κοινωνική συνοχή, την ισονομία και τις αρχές πολιτικών ελευθεριών; Πως μέσα από το κείμενο σας, υποστηρίζετε τη γκετοποίηση των παιδιών, προτείνοντας η εκπαίδευση τους να λάβει χώρα στη ΒΙΑΛ, σε ένα περιχαρακωμένο χώρο φύλαξης, σε ένα θύλακα περιθωριοποίησης που δημιουργεί κλειστά σύνορα νομιμοποιώντας και δίνοντας αξία στην κατοίκηση της εξαίρεσης. Πως επιλέγετε το δρόμο της βαρβαρότητας και όχι της ανθρωπιάς στερώντας από μερικά παιδιά που είναι φυλακισμένα σε ένα κέντρο κράτησης όνειδος για το ρημάδι τον πολιτισμό μας, την ψευδαίσθηση, έστω και για λίγο, να γίνουν πάλι παιδιά και να βρεθούν σε σχολικές αίθουσες;
5. Πως θεωρείτε ότι συγκροτείτε ένα πολιτικό στοχασμό που άπτεται στο πνεύμα της εποχής; Υιοθετώντας άραγε ένα μανιχαϊστικό λόγο, μια υπεραπλουστευμένη σκέψη που αντιδρά φοβικά και αναπαράγοντας τον εαυτό της ή αναπτύσσοντας μια κριτική ματιά που αντιλαμβάνεται τη συνθετότητα και πολυπλοκότητα των φαινομένων που μας περιβάλλουν; Είναι εμφανές ότι η αθρόα προσέλευση ξένων με διαφορετική κουλτούρα και διαφορετικό θρήσκευμα διαταράσσει τις ισορροπίες, απειλεί τη κοινωνική συνοχή, υποσκάπτει τη θρησκευτική και πολιτισμική ομοιομορφία και βαθαίνει ενδεχομένως την ανασφάλεια με την οποία ζουν καθημερινά οι άνθρωποι.
Είναι επίσης βέβαιο ότι τα νησιά του βόρειοανατολικού Αιγαίου είναι αυτά που έχουν επωμιστεί δυσανάλογο βάρος της ευθύνης που τους αναλογεί σε σχέση με άλλους τόπους και ότι ασφαλώς σε μεγάλο βαθμό την ευθύνη για αυτό την έχει ένα προβληματικό και δυσλειτουργικό κράτος που αδυνατεί να διαχειριστεί επαρκώς τη κατάσταση. Όμως είναι αδιανόητο να τιμωρούμε τους πρόσφυγες για αυτήν τη κατάσταση, οι οποίοι όχι μόνο δεν φταίνε αλλά αναγκάζονται να ζουν κάτω από απόλυτη στέρηση των στοιχειωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων τους. Υπεύθυνες είναι οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που δημιουργούν εκρηκτικές ανισότητες μέσα από πολιτικές λιτότητας οδηγώντας ολάκερους λαούς σε εξαθλίωση, που υψώνουν φράχτες και εγκλωβίζουν ανθρώπους με την επιβολή ενός συστήματος μαζικής κράτησης και απέλασης, που λιπαίνουν το έδαφος για την άνοδο της ακροδεξιάς και του φασισμού. Αυτές τις πολιτικές ως υπεύθυνοι πολίτες που ανησυχείτε για το μέλλον των παιδιών σας πρέπει να ανατρέψετε και όχι να τιμωρείτε τον εύκολο στόχο, τον ανυπεράσπιστο και τον αδύναμο: ένα μικρό παιδί που που θέλει να μάθει γράμματα.
6. Πως σε ένα παιδικό κόσμο που δεν γνωρίζει σύνορα επιβάλλετε εγχαράξεις και διαχωρισμούς; Όλα τα μικρά παιδιά είναι από την ίδια μάνα, έχουν μια κοινή ανθρώπινη μοίρα και προκρίνουν απρόσκοπτα το αίσθημα της αδελφοσύνης ενάντια σε κάθε μορφή ρήξης,διωγμού ή ξεριζωμού. Πραγματικά ποια εξήγηση θεωρείτε ότι είναι αρκετή όταν σας ρωτήσει το παιδί σας γιατί αποκλείσατε άλλα παιδιά από το να μάθουν γράμματα; Τι συνείδηση θα αποκτήσει το παιδί σας όταν από τόσο νωρίς εγγράφονται σε αυτόν παραστάσεις διαχωρισμού και προκαταλήψεων; Και πάνω σε τι αρχές θα διαπαιδαγωγήσετε αυτό το παιδί να διαμορφώσει τη κοινωνία του αύριο; κοίτα τον εαυτό σου, ταμπουρώσου στην ασφάλεια της ταυτότητας σου οριοθέτησε το δικό σου χωράφι και απομακρύνσου από οποιαδήποτε έτερο κομίζει κάτι διαφορετικό ή πήγαινε εκεί έξω να αλλάξεις τον κόσμο, να τον μεταμορφώσεις σε ένα ομορφότερο και δικαιότερο μέρος;
7. Αναρωτιέμαι γιατί αυτή η ‘υπευθυνότητα’ σας ως ενεργοί πολίτες δεν έχει εκδηλωθεί και άλλες φορές απέναντι στις αποφάσεις ενός ‘αναλγητικού και ανίκανου κράτους’ όπως θεωρείτε; Δόξα τω θέο ζούμε σε ένα τόπο που τα κακώς κείμενα μιας πρώην οθωμανικής αποικίας προσφέρουν διαρκώς αφορμές για να είμαστε διαρκώς στο δρόμο και να διαδηλώνουμε.
Πως ξαφνικά ενώ χρόνια τώρα οι πολιτικές από διεφθαρμένους και ολίγιστους πολιτικάντηδες ασελγούν επανειλημμένα στο σώμα και το πνεύμα αυτού τόπου, το επαναστατικό σας φρόνημα βρίσκονταν σε χειμέρια νάρκη και ξαφνικά σε μια κρατική απόφαση απολύτως ορθή – να δημιουργηθούν κάποιες εκπαιδευτικές δομές ώστε για μερικές ώρες τα παιδιά να φεύγουν από τον περίκλειστο, γκετοποιημένο χώρο που βρίσκονται και να μαθαίνουν γράμματα – έχουν ενεργοποιηθεί τα εξεργεσιακά σας αντανακλαστικά;
8. Γνωρίζετε ότι οι κοινωνίες που χτίζουμε θα κριθούν όχι τόσο από τη πρόοδο μας στην τεχνολογία, την ανύψωση του βιοτικού μας επίπεδου ή τη ροπή προς τη κατανάλωση αλλά κυρίως από το τρόπο που έχουμε φερθεί στον αδύναμο και τον καταφρονημένο. Πως όποτε ιστορικά οι κοινωνίες ανυψώθηκαν ηθικά, πολιτισμικά συνέβη μέσα από την αποδοχή, την αναγνώριση των δικαιωμάτων των αποκλεισμένων, μέσα από τη κατάλυση μιας ιεραρχημένης αδικίας ενώ αντίθετα οι κοινωνίες κατρακυλούσαν κάθε φορά στη βαρβαρότητα και στο μηδενισμό όταν αποκλείουν και γκετοποιούν το διαφορετικό, όταν κοιτούν τον άνθρωπο μέσα από το παραμορφωτικό φακό της ιδεολογίας; Και πως η κάθε απόφαση, δράση ή ακόμα και άρνηση οφείλει να διέπεται από μια προσήλωση σε ανθρωπιστικά ιδεώδη όπως την αλληλεγγύη, την ισονομία,τον σεβασμό σε πολιτικές ελευθερίες, διαφορετικά χωρίς αυτόν το μπούσουλα οι κοινωνίες άγονται και φέρονται από το φόβο, αποπροσανατολισμένες και συνεπώς χειραγωγήσιμες από τους επιτήδειους λαϊκιστές και λαοπλάνους. Αν δεν πιστεύουμε σε τίποτα, αν τίποτε δεν έχει νόημα και δεν είμαστε ικανοί να επιβεβαιώσουμε καμία αξία, τότε όλα είναι δυνατά και τίποτα πια δεν έχει σημασία μας λέει ο ανθρωπιστής Καμύ.
