γράφει ο Γιώργος Κάκαρης
Φανταστείτε ένα καταπράσινο λιβάδι το οποίο χρησιμοποιούν οι κτηνοτρόφοι του γειτονικού χωριού για να βόσκουν τα ζώα τους. Αρχικά, όλοι τους ακολουθούν την «πατροπαράδοτη» χρήση του λιβαδιού και κανείς δεν αμφισβητεί τον τρόπο χρήσης της κοινής έκτασης. Όμως κάποια στιγμή ένας πονηρός κτηνοτρόφος αποφασίζει να αυξήσει το κοπάδι του, στοχεύοντας σε κάποιο πρόσθετο εισόδημα. Η ανατρεπτική κίνηση είχε ως αποτέλεσμα, αφενός την αύξηση των κερδών του πονηρού κτηνοτρόφου και αφετέρου την μίμησή του από τους υπόλοιπους κτηνοτρόφους του χωριού. Αδιαφορώντας για τις συνέπειες της υπερβόσκησης, καθώς αυτές μοιράζονται από κοινού σε όλους, οι κτηνοτρόφοι εστιάζουν στα οφέλη που καρπώνονται εξολοκλήρου για κάθε επιπλέον ζώο που βόσκουν και ορθολογικά σκεπτόμενοι, αποφασίζουν να μεγαλώνουν διαρκώς τα κοπάδια τους, με συνέπεια την σταδιακή καταστροφή του λιβαδιού.
Το παραπάνω παράδειγμα χρησιμοποίησε ο οικολόγος φιλόσοφος Garrett Hardin στο διάσημο κείμενό του «Η Τραγωδία των Κοινών» που δημοσιεύθηκε το 1968 στο περιοδικό Science, για να παρουσιάσει την σύγκρουση των ιδιωτικών συμφερόντων και του κοινού καλού και να υποστηρίξει ότι η εκμετάλλευση των κοινών αγαθών αποφέρει ατομικά πλεονεκτήματα, αλλά κοινά μειονεκτήματα. Αν και το αρχικό άρθρο ασχολούνταν κυρίως με την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, ο Hardin αναφέρθηκε επίσης και στην χρήση των φυσικών πόρων.
Πολύ απλοϊκό για να ανταποκρίνεται στην σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα θα πουν κάποιοι και ίσως έχουν σε ένα βαθμό δίκιο. Άλλωστε στα 50 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από την δημοσίευση της «Τραγωδίας των Κοινών», έχουν προταθεί αρκετοί τρόποι για την αποφυγή της, ανάμεσά τους και δυο εκ διαμέτρου αντίθετης συλλογιστικής: Ο ένας προτείνει την ιδιωτικοποίηση των κοινών αγαθών, με παράλληλη θέσπιση κανόνων που θα διασφαλίζουν την βιωσιμότητα των πόρων και ο άλλος υποστηρίζει ότι η κοινωνική ιδιοκτησία των κοινών πόρων με δημοκρατική διαχείριση και δέσμευση τα κέρδη και ζημιές να μοιράζονται στην κοινότητα, είναι ο μόνος διαχρονικά δίκαιος δρόμος που δεν οδηγεί στην «Τραγωδία των Κοινών».
Οι πολίτες υιοθετούν τον τρόπο διαχείρισης των κοινών, ανάλογα με την ιδεολογική τους τοποθέτηση και αυτό είναι μια πραγματικότητα είτε μας αρέσει, είτε όχι. Όπως επίσης πραγματικότητα είναι αυτό που τόσο απλοϊκά σημείωσε ο Hardin με το «παραμύθι» του πριν μισό αιώνα: Το κόστος από την κατανάλωση κοινών πόρων εξωτερικεύεται και αργά ή γρήγορα έχει αντίκτυπο σε όλους. Την επόμενη φορά που το «έξυπνο χρήμα» θελήσει να επενδύσει καταναλώνοντας φυσικούς πόρους, περιφράσσοντας δημόσιους χώρους ή εκμεταλλευόμενο το πολιτιστικό κεφάλαιο, ας είμαστε πιο υποψιασμένοι.
