Η Δημοτική Αρχή σχεδιάζει την κατασκευή αποτεφρωτήρα σκουπιδιών. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις απορρίπτουν την καύση ως επικίνδυνη και αναποτελεσματική.
Ο ισχυρισμός του Αντιδημάρχου Καθαριότητας ότι «οι καυστήρες αυτοί δεν παράγουν τοξικά υπολείμματα ή επικίνδυνα καυσαέρια», επανέφερε προ ημερών στο προσκήνιο το σοβαρό ζήτημα της διαχείρισης των απορριμάτων. Ωστόσο, η πρόθεση της Δημοτικής Αρχής να επιλέξει ένα αμφιλεγόμενο μοντέλο, που μέχρι στιγμής δεν έχει εφαρμοστεί πουθενά στην Ελλάδα, πέρασε μάλλον στα ψιλά. Μόνο η Χιακή Συμπολιτεία προειδοποίησε για επικινδυνότητα για την υγεία και το περιβάλλον και ανταπαντώντας στον Αντιδήμαρχο, υπενθύμισε ότι «το προϊόν της καύσης δεν εξαρτάται μόνο από τον καυστήρα αλλά, πάντα και αναπόφευκτα, και από το καύσιμο» και από εκεί και πέρα εκκωφαντική σιωπή.
Είναι η αποτέφρωση σκουπιδιών επικίνδυνη ή όχι; Τι αναφέρει η διεθνής εμπειρία και τι πιστεύουν οι μεγαλύτερες οικολογικές οργανώσεις; Στη συνέχεια του κειμένου θα επιχειρήσουμε να ρίξουμε φως στις σκοτεινές πτυχές της διαχείρισης των απορριμάτων, μιας από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν σήμερα οι σύγχρονες κοινωνίες.
Προτεραιότητες
Το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμάτων δεν είναι καινούργιο. Απασχολούσε και απασχολεί εδώ και χρόνια την επιστημονική κοινότητα των προηγμένων κρατών. Τεχνολόγοι, περιβαλλοντολόγοι, υγειονολόγοι και κοινωνικοί επιστήμονες, μετά από μελέτη του πολυσύνθετου θέματος, έχουν προτείνει μια σειρά από πρακτικές που εφαρμόζονται με διαφορετικά αποτελέσματα σε κράτη σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, για να ρθούμε στα δικά μας, έχει υιοθετήσει πολιτικές για την διαχείριση των απορριμμάτων, που βασίζονται στις παρακάτω αρχές:
• Η πρόληψη είναι προτιμότερη από τη λήψη διορθωτικών μέτρων.
• Τα περιβαλλοντικά προβλήματα πρέπει να αντιμετωπίζονται στην πηγή τους.
• Ο ρυπαίνων πρέπει να πληρώνει το κόστος των μέτρων που θα ληφθούν για την προστασία του περιβάλλοντος.
• Η περιβαλλοντική πολιτική πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και να αποτελεί τμήμα των άλλων πολιτικών.
Όπως φαίνεται στο γράφημα, στην κορυφή των επιλογών είναι η πρόληψη των απορριμμάτων και μετά ακολουθούν οι ήπιες πρακτικές διαχείρισης των σκουπιδιών (ελαχιστοποίηση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση) και μετά οι πρακτικές ανάκτησης ενέργειες, ένα βήμα πριν την τελική διάθεση στο περιβάλλον που βρίσκεται στην τελευταία θέση των επιλογών.
Η καύση των απορριμάτων
Όπως όλες οι πρακτικές διαχείρισης των απορριμμάτων, έτσι και η καύση των αστικών στερεών αποβλήτων ή θερμική επεξεργασία, όπως λέγεται πιο κομψά τα τελευταία χρόνια, έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Αν και παρουσιάζεται ως μια νέα τεχνολογία, δεν είναι, και ως εκ τούτου υπάρχουν αρκετές μελέτες και επαρκή εμπειρία που επιτρέπουν σχετικά ασφαλή συμπεράσματα για τα αποτελέσματά της. Συγκεκριμένα στα πλεονεκτήματα της καύσης συγκαταλέγεται η μείωση του όγκου των απορριμμάτων κατά 70-80% και του βάρους κατά 40%, η συνύπαρξή της με προγράμματα ανάκτησης γυαλιού και μετάλλων, καθώς και η ανάκτηση ενέργειας. Στα μειονεκτήματα της καύσης αναφέρονται το πολύ υψηλό κόστος επένδυσης και λειτουργίας, η εκπομπή επικίνδυνων αερίων ρύπων, η παραγωγή στάχτης και σκουριάς, που πρέπει να διατεθούν σε ειδικούς χώρους ταφής τοξικών και η χαμηλή ενεργειακή απόδοση. Επίσης, η καύση των απορριμμάτων, χαρακτηρίζεται ως μια επιλογή «εντάσεως κεφαλαίου» και «εντάσεως τεχνολογίας», γεγονός που δημιουργεί εξάρτηση από την εταιρεία κατασκευής του αποτεφρωτήρα, ενώ δημιουργεί λιγότερες θέσεις εργασίες, σχετικά με τις άλλες επιλογές διαχείρισης απορριμάτων.
Οι εταιρείες που κατασκευάζουν αποτεφρωτήρες υποστηρίζουν ότι, με τις διαθέσιμες τεχνολογίες αντιρρύπανσης και την ορθολογική διαχείριση και επεξεργασία των αποβλήτων, είναι εφικτή η λειτουργία τέτοιων μονάδων χωρίς επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Η Δημοτική Αρχή, κινούμενη στο ίδιο μήκος κύματος, υποστηρίζει ότι τα υπολείμματα της καύσης δεν θα δημιουργήσουν προβλήματα στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Η ιπτάμενη τέφρα θα συγκεντρώνεται σε σάκους και θα εναποθηκεύεται σε ανενεργά ορυχεία, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων που είναι αδρανές υλικό, απαλλαγμένο από κάθε μικροβιακό ή άλλο φορτίο, θα χρησιμοποιείται στην οδοποιία, σε χωματοκάλυψη κ.λπ.
Ωστόσο οι περισσότερες οικολογικές οργανώσεις έχουν αντίθετη άποψη και θεωρούν την καύση των απορριμμάτων μια πολύ επικίνδυνη διαδικασία, που αναπόφευκτα προκαλεί τοξικά απόβλητα, που παραμένουν στο ευρύτερο περιβάλλον. Ο συγκριτικός πίνακας που περιλαμβάνεται στην πολυσέλιδη έκθεση της WWF για τη διαχείριση των απορριμμάτων είναι αποκαλυπτικός για την επικινδυνότητα της αποτέφρωσης για τους πολύτιμους φυσικούς πόρους, τον αέρα, το έδαφος και το νερό.
Βασικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη διαχείριση των απορριμμάτων
Παρόλα αυτά, η τεχνολογία της αποτέφρωσης των απορριμάτων εφαρμόζεται σε πολυάριθμες μονάδες σε όλη την Ευρώπη και θεωρείται μια δοκιμασμένη και αξιόπιστη τεχνολογία. Ανάμεσα στα κράτη στα οποία υπάρχει εκτεταμένη εφαρμογή της είναι και η Γερμανία, την οποία επισκέφθηκαν εκπρόσωποι του Δήμου Χίου για να δουν ιδίοις όμμασι τη λειτουργία μιας τέτοιας μονάδας θερμικής επεξεργασίας στο Schwäbisch Hall.
Γερμανία VS Ελλάδα: Η μέρα με τη νύχτα
Σε αντίθεση με τη Γερμανία, στη χώρα μας δεν λειτουργεί καμία μονάδα καύσης αστικών στερεών αποβλήτων. Το γεγονός αυτό, πιθανώς να θεωρηθεί ότι οφείλεται στην τεχνολογική υστέρηση της Ελλάδας. Ίσως αυτή να είναι μία από τις αιτίες, ωστόσο τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Υπάρχουν μεγάλες διαφορές στη διαδικασία διαχείρισης απορριμάτων μεταξύ των δύο χωρών, γεγονός που δικαιολογεί γιατί το μοντέλο αυτό δεν έχει εφαρμοστεί στην Ελλάδα, με εξαίρεση την ειδική περίπτωση του αποτεφρωτήρα νοσοκομειακών αποβλήτων στον ΧΥΤΑ Φυλής. Πιο συγκεκριμένα, στη Γερμανία η ανακύκλωση αγγίζει πολύ υψηλά ποσοστά, δυσθεώρητα για τα δικά μας δεδομένα, εξαιτίας μιας ευρύτατης οικολογικής κουλτούρας που δυστυχώς δεν υπάρχει στη χώρα μας. Έτσι, πέρα από τη μείωση του όγκου των απορριμάτων, οι ίδιοι οι Γερμανοί πολίτες επιλέγουν πολύ προσεχτικά τι θα εναποθέσουν στους κάδους απορριμάτων, με αποτέλεσμα την ελάττωση, αλλά όχι την εξάλειψη της τοξικότητας των παραγώγων της καύσης. Επίσης, οι «κακές» συνήθειες των Ελλήνων (σπατάλη πρώτων υλών, κακή διαλογή, μικρός βαθμός κομποστοποίησης) έχει ως αποτέλεσμα τα σκουπίδια μας να έχουν αυξημένη υγρασία, με συνέπεια μια ενδεχόμενη εφαρμογή της καύσης στην Ελλάδα να απαιτεί ένα επιπλέον στάδιο τεχνητής ξήρανσης ή μεγαλύτερη ποσότητα καυσίμων, με συνέπεια την αύξηση του κόστους σε σχέση με τα κράτη όπου οι πολίτες διαχειρίζονται καλύτερα τα σκουπίδια τους.
Οι διαφορές αυτές αποτυπώνονται και σε έκθεση του 2013 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Περιβάλλοντος για τη διαχείριση των απορριμάτων στις Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η κατάσταση στη Χίο αναφορικά με την ανακύκλωση είναι συγκεχυμένη, μια που Δήμος Χίου και εταιρείες ανακύκλωσης δίνουν διαφορετικά στοιχεία.
Βερολίνο |
Σε λειτουργία 2 μονάδες Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων, 8 μονάδες θερμικής επεξεργασίας, 5 μονάδες κομποστοποίησης. Ποσοστό ανακύκλωσης 87%. Υπάρχουν 17 κέντρα επεξεργασίας ανακυκλώσιμων υλικών.
Σε κάθε σπίτι ή διαμέρισμα στο Βερολίνο υπάρχουν ειδικά κιβώτια για τα απορρίμματα, τα οποία είναι προσβάσιμα μόνον από τους ενοίκους, ενώ σε πολλές περιπτώσεις κλειδώνουν για να μην υπάρχουν διαρροές. Υπάρχουν, μάλιστα, διάφοροι τύποι κάδων ανακύκλωσης με διαφορετικά χρώματα. Κίτρινος για τα υλικά συσκευασίας, πράσινος για τα χαρτιά, καφέ για τα οργανικά απορρίμματα, γκρι για όλα όσα δεν ανακυκλώνονται. |
Αθήνα |
Σε λειτουργία 1 ΧΥΤΑ. Ποσοστό Ανακύκλωσης 24,5% ενώ το υπόλοιπο 75 με 80% των απορριμμάτων καταλήγει σε υγειονομική ταφή. Λειτουργούν μόλις 6 Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ). Λειτουργεί ένας αποτεφρωτήρας νοσοκομειακών αποβλήτων (ΧΥΤΑ Φυλής), μια μονάδα κομποστοποίησης (ΧΥΤΑ Φυλής). |
Στην Ελλάδα έχουν κατά καιρούς παρουσιαστεί σχέδια για την κατασκευή αποτεφρωτήρων αστικών στερεών αποβλήτων σε μικρές και μεγάλες πόλεις, ωστόσο κανένα από αυτά δεν προχώρησε, ενώ όλα βρέθηκαν στο στόχαστρο περιβαλλοντικών οργανώσεων και κινήσεων πολιτών. Ανάμεσα στις υποψήφιες περιοχές για την εγκατάσταση μονάδων καύσης, ήταν η Λέσβος και η Ρόδος, περιοχές με αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τη Χίο. Η περίπτωση της Ρόδου μάλιστα βρέθηκε στο μικροσκόπιο της Greenpeace και της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης που αντέδρασαν σθεναρά κατά της προωθούμενης λύσης στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας.
Greenpeace: Καύση αποβλήτων: Ακριβή – Αναποτελεσματική – Επικίνδυνη
Είχε προηγηθεί η μελέτη του Στέλιου Ψωμά, περιβαλλοντολόγου και νυν μέλους του ΔΣ της Greenpeace που έβαζε την τεχνολογία καύσης… «στην πυρά». Στοχεύοντας στον περιορισμό των σκουπιδιών και στην διαχείριση όσων αναπόφευκτα παράγουμε, όχι σαν πρόβλημα, αλλά ως πολύτιµες πρώτες ύλες που πρέπει να επανενταχθούν στην αέναη ροή της ύλης που κρατά τον πλανήτη ζωντανό, ο Στέλιος Ψωμάς απορρίπτει χωρίς περιστροφές την καύση ως ακριβή, αναποτελεσµατική, επικίνδυνη, αλλά και ασύμβατη µε άλλες ηπιότερες µεθόδους διαχείρισης, όπως για παράδειγµα η ανακύκλωση και η κοµποστοποίηση.
Και ποια είναι η εναλλακτική λύση;
Ζητήσαμε την άποψη της Αντιγόνης Δαλαμάγκα, διευθύντριας της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης, μιας οργάνωσης με την οποία ο Δήμος Χίου είχε συνεργαστεί παλαιότερα για την προώθηση της ανακύκλωσης. «Η καύση απορριμμάτων δημιουργεί σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα. Η επιλογή της καύσης δεν συνεπάγεται την παύση της ανάγκης για ταφή των αποβλήτων. Τα υπολείμματα της καύσης χρειάζονται ειδικό ΧΥΤΑ για τοξικά, ενώ δεν υπάρχει λόγος να κάψουμε χρήσιμες πρώτες ύλες» ανέφερε χωρίς κανένα ενδοιασμό.
Επισημάναμε στην κα Δαλαμάγκα ότι ακούγεται αντιφατικό να απορρίπτεται μια τεχνολογία που εφαρμόζεται ευρέως σε προηγμένα τεχνολογικά κράτη της Ευρώπης που φημίζονται για την προστασία του περιβάλλοντος. «Πράγματι η καύση είναι μια τεχνολογία που χρησιμοποιείται από αρκετά κράτη. Υιοθετήθηκε ως ένα μέρος του μοντέλου ανάπτυξής τους, ωστόσο αυτό σιγά σιγά αλλάζει. Για παράδειγμα η Δανία, μια προηγμένη χώρα με περιβαλλοντική ευαισθησία, εξήγγειλε το 2014 το πρόγραμμα «Δανία χωρίς απόβλητα» που έβαζε στόχο τον διπλασιασμό της ανακύκλωσης και τη μείωση της καύσης κατά 50% μέχρι το 2022. Επίσης η Σουηδία, που καίει τα μισά απόβλητά της, αναγνωρίζει ότι υπάρχει μεγάλη εξάρτηση από την καύση και πιθανώς να μην μπορέσει να φτάσει τον στόχο για ανακύκλωση σε ποσοστό 65-70% που συζητιέται αυτήν την περίοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Γιατί όμως να στρέφουμε την προσοχή μας μόνο σε ότι έχουν πετύχει οι Βόρειοι με την καύση και να μην βλέπουμε τα καλά παραδείγματα διαχείρισης, χωρίς την καύση, σε χώρες που είναι πιο κοντά σε μας, με παρόμοιες συνθήκες, με παρόμοιο κλίμα, με τουρισμό, με νοοτροπία πιο κοντινή στην Ελληνική. Υπάρχουν πόλεις και νησιά στη Μεσόγειο που έχουν επιτύχει πολύ καλά ποσοστά ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης, όπως η Σαρδηνία στην γειτονική Ιταλία».
Στροφή στην «Κυκλική οικονομία»
Τι θα μπορούσε να κάνει η Χίος για την καλύτερη διαχείριση των απορριμμάτων της, ρωτήσαμε την κα Δαλαμάγκα. «Η Χίος όπως και όλα τα νησιά της Ελλάδας, θα μπορούσε να στραφεί προς μια βιώσιμη λύση της λεγόμενης «Κυκλικής Οικονομίας», μια λύση που θα βασίζεται στην πρόληψη, στην επαναχρησιμοποίηση, στην ανακύκλωση, στην κομποστοποίηση, στην μείωση. Η ανακύκλωση και η επαναχρησιμοποίηση δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας σε σχέση με την καύση. Επίσης, η Χίος είναι ένα ξηρό νησί. Αν γίνει σωστή κομποστοποίηση, θα παραχθεί ένα πολύ χρήσιμο υλικό για τη γη. Η καύση και η ταφή των απορριμμάτων είναι επιλογές που μπορούν να εφαρμοστούν για την τελική διάθεση των απορριμμάτων. Στην Ελλάδα όμως συνήθως μιλάμε για ολική διάθεση των απορριμμάτων και δυστυχώς οι τεχνολογίες της καύσης και της ανακύκλωσης είναι ανταγωνιστικές. Τα υλικά που δίνουν υψηλή θερμική αξία στον καυστήρα, είναι αυτά που έχουν αξία και στην ανακύκλωση. Το πλαστικό καίγεται πολύ ωραία γιατί είναι παράγωγο του πετρελαίου, όπως και το χαρτί και το χαρτόνι, αλλά αν τα κάψουμε δεν μπορούμε να τα ανακυκλώσουμε και έτσι χάνονται μια για πάντα», μας απάντησε η κα Δαλαμάγκα.
«Είναι αναγκαίο να έχουμε διαλογή στην πηγή. Όλα τα υλικά, αλλά ειδικά τα «καφέ», τα οργανικά υλικά πρέπει να συλλέγονται ξεχωριστά για να προωθούνται για κομποστοποίηση ή αναερόβια ζύμωση. Πρέπει να γίνεται καλύτερη ενημέρωση του κόσμου. Να δοθεί έμφαση στη συμμετοχή του κόσμου στα εναλλακτικά συστήματα διαχείρισης και ενδεχομένως να πρέπει να θεσπιστούν ειδικά κίνητρα. Δείτε τι κάνουν άλλες χώρες χώρες με υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης. Για παράδειγμα στη Γερμανία ή την Αυστρία το κάθε νοικοκυριό πληρώνει για τα υλικά που στέλνει για ταφή ή καύση. Έτσι οι πολίτες έχουν κίνητρο να γίνουν καλύτεροι ανακυκλωτές, αφού έχει κόστος για αυτούς η παραγωγή απορριμμάτων που δεν είναι δυνατή η βιώσιμη διαχείρισή τους» υπογράμμισε η κα Δαλαμάγκα.
Το στοίχημα για Δήμο και Πολίτες
Είναι προφανές ότι η επιτυχία του εναλλακτικού μοντέλου που στοχεύει στην μείωση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και κομποστοποίηση προϋποθέτει την ενσυνείδητη στήριξή του από την κοινωνία. Τον Δήμο και τους δημότες. Η διαχείριση των απορριμμάτων με βάση τις αρχές της «Κυκλικής Οικονομίας» κινείται σε μια διαφορετική λογική από αυτή της καύσης και κάνει τους πολίτες συμμέτοχους στο ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων και ενδεχομένως πιο ευαισθητοποιημένους περιβαλλοντικά. Για να έχει όμως τα επιθυμητά αποτελέσματα, οι δημότες οφείλουν να συμμορφώνονται στους κανόνες ενός εκτεταμένου προγράμματος διαλογής, ανακύκλωσης και κομποστοποίησης. Πέραν τούτου, ο Δήμος οφείλει να παρέχει σταθερές και υψηλού επιπέδου υπηρεσίες, να βρίσκεται σε εγρήγορση για ενδεχόμενες διορθωτικές παρεμβάσεις και κυρίως να αποδεχτεί ότι το κίνητρο της όλης διαδικασίας διαχείρισης των απορριμάτων δεν είναι μόνο οικονομικό, είναι κυρίως περιβαλλοντικό.
Έχουμε συνείδηση της κατάστασης; Είμαστε αποφασισμένοι για την μικρή μας «πράσινη» επανάσταση; Ο Δήμος θα δώσει με τη δέουσα συνέπεια τη μάχη για την βιώσιμη διαχείριση του ζητήματος ή θα στραφεί στην εύκολη, αν και ακριβή, λύση της καύσης των απορριμμάτων, κληροδοτώντας το πρόβλημα στις επόμενες γενεές;
