Σύμφωνα με δημοσίευμα στον χιακό τύπο «89 κιλά μπακαλιάρου εντοπίστηκαν και κατασχέθηκαν από στελέχη του Λιμεναρχείου Χίου και του Λιμενικού Σταθμού Μεστών μετά από έλεγχο που έγινε στις 8 Φεβρουαρίου σε δύο επαγγελματικά σκάφη παράκτιας αλιείας στο λιμάνι των Μεστών». Όπως ενημέρωσε το Λιμεναρχείο, τα αλιεύματα εκποιήθηκαν σε πρόχειρο διαγωνισμό, ενώ κατά των κυβερνητών των δύο σκαφών κινήθηκε η διαδικασία επιβολής διοικητικών κυρώσεων. Αυτό που δεν γνωστοποιήθηκε, αν και θα ήταν χρήσιμο να μάθουμε, είναι ο λόγος της κατάσχεσης.
Την επόμενη ημέρα στελέχη του Λιμενικού Σταθμού Καρδαμύλων κατάσχεσαν 70 μέτρα «απλαδιών διχτυών βυθού», τα οποία είχαν ποντιστεί μέσα στο λιμάνι Καρδαμύλων από σκάφος ερασιτεχνικής αλιείας, ενώ λίγες ημέρες μετά κατασχέθηκαν αλιεύματα συνολικού βάρους 56,5 κιλών μετά από έλεγχο σε μηχανότρατα στην Ιχθυόσκαλα Χίου. Σε αυτήν την περίπτωση η αιτία της κατάσχεσης αναφέρεται ρητά στην ανακοίνωση του Λιμεναρχείου: Τμήμα σάκου της τράτας, μήκους τριών μέτρων είχε άνοιγμα ματιού 30 χιλιοστών, αντί του προβλεπόμενου ανοίγματος ματιού 40 χιλιοστών.
Για ποιον λόγο απαγορεύονται τα δίχτυα με άνοιγμα ματιού μικρότερου των 4 εκατοστών; Απαγορεύεται η χρήση «απλαδιών διχτυών» από τους ερασιτέχνες ψαράδες; Επιτρέπεται η αλιεία μπακαλιάρου τον Φεβρουάριο;
Τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται
Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δεν θα αναζητήσει το παρόν κείμενο. Τα ζητήματα αυτά οφείλουν να τα γνωρίζουν, πέρα από τα στελέχη της Λιμενικής Αρχής, οι Αλιείς (ερασιτέχνες και επαγγελματίες) και οι Ιχθυοπώλεις. Όποιος ενδιαφέρεται να εντρυφήσει βαθύτερα στους κανονισμούς αλιείας μπορεί να ανατρέξει στον δικτυακό τόπο της Διεύθυνσης Ελέγχου Αλιείας, όπου αναφέρονται πληροφορίες για τους περιορισμούς και της άδειες αλιείας και υπογραμμίζεται ότι «ο έλεγχος αποτελεί σημαντικό κομμάτι ώστε να εξασφαλιστεί ο θαλάσσιος πλούτος και η επάρκεια του πληθυσμού των αλιευμάτων».
Στόχος του κειμένου που τώρα διαβάζετε είναι η αύξηση της γνώσης και της ευαισθητοποίησης των πολιτών, τελικών καταναλωτών των αλιευμάτων, με δεδομένο ότι οι επιλογές των καταναλωτών, μπορούν σε ένα βαθμό να επηρεάσουν το μοντέλο αλιείας σε μια περιοχή όπως η Χίος. Άλλωστε, είναι κοινό μυστικό ότι οι έλεγχοι δεν επαρκούν για να διασφαλίσουν ότι κάθε ψάρι που καταναλώνεται στο νησί μας έχει αλιευθεί με βάση αειφορικούς κανόνες αλιείας.
Δίκαιη αλιεία και υπεύθυνη καταναλωτική συμπεριφορά
«Δίκαιη αλιεία σημαίνει να παίρνεις από τη θάλασσα μόνο όσα χρειάζεσαι και τίποτα παραπάνω. Σημαίνει να την αντιμετωπίζεις ως ένα αγαθό που ανήκει σε όλους και όχι ως αστείρευτη πηγή κέρδους. Χιλιάδες παράκτιοι αλιείς χαμηλής έντασης χρησιμοποιούν εργαλεία που έχουν μικρές επιπτώσεις στη θαλάσσια ζωή και αλιεύουν με ρυθμό που επιτρέπει στη θάλασσα να αναγεννηθεί. Σεβόμενοι τη θάλασσα, βγάζουν το μεροκάματό τους, στηρίζουν τις οικογένειες τους και αποτελούν βασικό πυλώνα της οικονομίας και της παράδοσης των παράκτιων κοινοτήτων«, αναφέρει η Greenpeace στην καμπάνια της «Διχτυώσου» που στόχο έχει την υποστήριξη και τη δημιουργία, μέσα από τις αγοραστικές επιλογές μας, μιας πιο σωστής και πιο δίκαιης αγοράς, που θα ανταμείβει όσους ψαρεύουν υπεύθυνα.
Το σκεπτικό της καμπάνιας είναι απλό. Η ζήτηση είναι εκείνη που διαμορφώνει την προσφορά. Υιοθετώντας υπεύθυνη καταναλωτική συμπεριφορά ενισχύουμε την προσπάθεια για την καταπολέμηση της υπεραλίευσης και της παράνομης αλιείας, δίνουμε κίνητρα στις επιχειρήσεις και τους αλιευτικούς στόλους για να βελτιώσουν τις πρακτικές και τις μεθόδους τους, ενώ διασφαλίζουμε την αύξηση της προσφοράς των βιώσιμων ψαρικών. Ως καταναλωτές μπορούμε να στηρίξουμε τη βιώσιμη αλιεία αποφεύγοντας να καταναλώνουμε:
- νεαρά ψάρια και γενικότερα αλιεύματα κάτω από το επιτρεπόμενο μέγεθος.
- ψάρια κατά την περίοδο αναπαραγωγής τους.
- προστατεύομενα και απειλούμενα είδη θαλάσσιων οργανισμών.
Εργαλεία καταστροφικής αλιείας
Σύμφωνα με την Greenpeace οι μηχανότρατες, τα γρι-γρι, τα πελαγικά παραγάδια και οι βιντζότρατες αποτελούν τις συνηθέστερες μορφές αλιείας με καταστροφικά αποτελέσματα στα ιχθυαποθέματα.
Μηχανότρατες
πρόκειται για μια ιδιαίτερα καταστροφική και σπάταλη μέθοδο. Στο πέρασμα της μηχανότρατας, τα οικοσυστήματα του βυθού “οργώνονται” και μία μεγάλη ποικιλία οργανισμών συνθλίβεται ή μαζεύεται στα τεράστια δίχτυα. Με αυτή τη μέθοδο, τα πολύ μικρά ή ανεπιθύμητα ψάρια πετιούνται πίσω στη θάλασσα μισοπεθαμένα ή νεκρά. Οι τράτες βυθού πετούν μεταξύ 30-70% (σε βάρος) των αλιευμάτων τους πίσω στη θάλασσα. Στην Ελλάδα απαγορεύεται η αλιεία με μηχανότρατα από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβριο.
Γρι – γρι
συχνά τοποθετούν τα δίχτυα τους γύρω από αντικείμενα που επιπλέουν στη θάλασσα ή ειδικά εργαλεία που βοηθάνε στη συγκέντρωση των ψαριών (FAD). Έτσι προσελκύουν διάφορα είδη, όπως τόνους, καρχαρίες, χελώνες και θαλάσσια θηλαστικά, που έρχονται αναζητώντας τροφή και καταφύγιο. Με αυτή τη μέθοδο αυξάνεται σημαντικά η πιθανότητα ανεπιθύμητης αλίευσης γόνου και άλλων θαλάσσιων ειδών. Στην Ελλάδα απαγορεύεται η αλιεία με γρι-γρι κατά τους μήνες Ιούλιο-Αύγουστο (γρι-γρι ημέρας) και από τις 15 Δεκεμβρίου μέχρι και τον Φεβρουάριο (γρι-γρι νύχτας).
Πελαγικά παραγάδια
Βιντζότρατες
Στον αντίποδα, σύμφωνα πάντα με την Greenpeace, εργαλεία δίκαιης αλιείας είναι το αγκίστρι και η πετονιά, τα στάσιμα δίχτυα, οι παγίδες και τα καλάθια και τα παραγάδια βυθού, εφόσον χρησιμοποιούνται σωστά και τηρούνται κάποιοι κανόνες, όπως πχ. τα δίχτυα να έχουν το νόμιμο άνοιγμα ματιού, τα μικρά ή ανεπιθύμητα είδη που πιάνονται σε παγίδες να ελευθερώνονται κ.α.
Επειδή όμως για όλα τα παραπάνω δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι όταν αγοράζουμε ψάρια από το super market ή κάποιο ψαράδικο που δεν εμπιστευόμαστε, μπορούμε να ζητάμε να δούμε την, υποχρεωτική από το 2014, σήμανση των αλιευτικών προϊόντων. Τα προϊόντα πλέον πρέπει να έχουν ετικέτες με πληροφορίες, όπως τη μέθοδο και την περιοχή αλίευσης. Ωστόσο αυτοί οι κανονισμοί δεν είναι αρκετοί, καθώς ακόμη και αν υπάρχει η ετικέτα με τις βασικές πληροφορίες, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το ψάρι έχει αλιευθεί με βιώσιμο τρόπο. Είναι όμως ένα πρώτο βήμα ελέγχου της αγοράς από τους ίδιους τους καταναλωτές.
Το μέγεθος μετράει
Ένας από τους βασικούς λόγους της υπεραλίευσης είναι ότι ψαρεύουμε νεαρά ψάρια που δεν έχουν προλάβει να αναπαραχθούν ούτε μια φορά. Ανάλογα με το ρυθμό αναπαραγωγής, αλλά και το γεγονός ότι κάποια ψάρια αλλάζουν φύλο στη διάρκεια της ζωής τους, όπως η γόπα, η υπεραλίευση μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε απόλυτη εξαφάνιση κάποιων ειδών!
Η WWF στο πλαίσιο καμπάνιας ευαισθητοποίησης με σύνθημα «Αφήνω το γόνο να γίνει γονιός» με την οποία προέτρεπε τους καταναλωτές να επιλέγουν ώριμα ψάρια, αφού έχουν προλάβει να αναπαραχθούν, έχει φτιάξει την παρακάτω, χρήσιμη αφίσα με τα ελάχιστα νόμιμα μεγέθη αλιευμάτων.
Η Μεσόγειος σε κίνδυνο
Τα αποθέματα ιχθύων της Μεσογείου συρρικνώνονται, την ίδια ώρα που η αγορά είναι γεμάτη με ψάρια και θαλασσινά που αλιεύθηκαν με καταστροφικές, σπάταλες και μη βιώσιμες πρακτικές. Σύμφωνα μάλιστα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ορισμένα είδη ψαριών βρίσκονται στα πρόθυρα της εξάντλησης. Συνολικά, το 93% των αποθεμάτων ιχθύων που αξιολογήθηκαν υφίσταται υπερεκμετάλλευση. Η μείωση των αποθεμάτων έχει επισημανθεί τόσο από τους αλιείς που αλιεύουν όλο και λιγότερα ψάρια, όσο και από τους επιστήμονες που παρακολουθούν την κατάσταση επί σειρά ετών.
Υπολογίζεται ότι 10.000 έως 12.000 θαλάσσια είδη διαβιούν στη Μεσόγειο Θάλασσα. Ωστόσο, αυτή η εξαιρετική βιοποικιλότητα διατρέχει σοβαρό κίνδυνο, απειλούμενη από τη ρύπανση, την κλιματική αλλαγή, αλλά κυρίως την υπεραλίευση. Η καθολική απώλεια αυτού του κοινού πόρου θα γινόταν αισθητή από όλους μας, αλλά το πλήγμα για τους αλιείς και ιδίως την αλιεία μικρής κλίμακας θα ήταν εξοντωτικό. Οι ψαράδες αυτοί, αργά ή γρήγορα, θα αναγκαστούν να αναζητήσουν αλλού δουλειά, υπό την πίεση της αλιείας βιομηχανικής κλίμακας που εξαφανίζει τα ιχθυαποθέματα με γοργούς ρυθμούς, διαστρεβλώνει την αγορά, δυσχεραίνοντας έτσι τον βιοπορισμό τους και θέτοντας σε κίνδυνο τον παραδοσιακό τρόπο ζωής τους.
Η κληρονομιά μας, το μέλλον μας
Σίγουρα η ευθύνη για τη χάραξη πολιτικών που θα προστατεύουν το θαλάσσιο περιβάλλον και τα ιχθυαποθέματα από τις καταστροφικές επιπτώσεις της «βιομηχανικής αλιείας» ανήκει στις εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές. Επειδή όμως η διατήρηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, η προστασία των οικοσυστημάτων και η διάσωση της παραδοσιακής αλιείας είναι προς όφελος όλων μας, μπορούμε να αναλάβουμε ως συνειδητοποιημένοι καταναλωτές το μερίδιο ευθύνης που μας αναλογεί.
Μπορούμε την επόμενη φορά που θα καθίσουμε σε ψαροταβέρνα να αρνηθούμε να φάμε γοναράκι;
Με πληροφορίες και γραφήματα από Greenpeace και WWF. Φωτογραφίες Γιάννης Βούλγαρης
