Γκαμπριέλε Μύντερ

1

Η Ανατολή Βροχαρίδου παρουσιάζει γυναικείες προσωπικότητες με μεγάλη συμβολή στον Πολιτισμό και τις Τέχνες. Σειρά έχει η ζωγράφος Γκαμπριέλε Μύντερ.

Αυτοπορτραίτο
Αυτοπορτραίτο

Τα δέντρα είχαν θεριέψει με τον καιρό και στέκονταν γιγάντια μπροστά στο σπίτι, που θαρρείς και έχασε το ανάστημά του με το χρόνο, λούφαξε στη γωνιά του σαν φοβισμένο ζώο, μέσα σε μια απειλητική και αναρριχώμενη φύση. Κάπου πάνω από το υπέρθυρο, τα κλαδιά του κισσού είχαν μεριάσει σαν από σεβασμό για την παλιά του αίγλη και άφηναν να φανεί το όνομά του… “Ρώσικο Σπίτι”.

Η Έλλα στάθηκε στο κατώφλι παίρνοντας μια βαθιά ανάσα, ψαχούλεψε στην τσάντα της να βρει τα κλειδιά της πόρτας… της πόρτας που τη θυμάται να ανοιγοκλείνει από το πηγαινέλα φίλων καλλιτεχνών, που μπαινόβγαιναν κρατώντας ξεχειλισμένα ποτήρια μπύρας.

Γύρισε το κλειδί στην πόρτα με τρεμάμενα χέρια και για μια στιγμή ένιωσε τις σκιές τους να περνούν σκορπίζοντας μεθυσμένα γέλια και παραπαίουσες φιλοσοφίες περί τέχνης. Η avant-garde σκηνή με όλους τους καλλιτέχνες της παρέμενε ολοζώντανη στο μυαλό της και συνέχιζε να ζωγραφίζει με αυθάδεια κίτρινες αγελάδες χτυπώντας με δύναμη το πινέλο.

Έσπρωξε με δυσκολία την πόρτα και έσκυψε να μαζέψει το σωρό από γράμματα που περίμεναν με υπομονή το παραλήπτη τους εδώ και πολύ καιρό. Τα μετροφύλλισε βιαστικά και τα τοποθέτησε στο μικρό τραπέζι της εισόδου… ένιωσε την ατμόσφαιρα βαριά… έτρεξε με ορμή να ανοίξει τα παράθυρα να μπει το φως και να καθαρίσει ο αέρας από τις μνήμες που άρχισαν να απλώνουν τα πλοκάμια τους επικίνδυνα και να θολώνουν το μυαλό της.

Με προσπάθεια άφησε το βλέμμα της να ταξιδέψει να ξεκουραστεί στα χρώματα που δραπέτευαν από τους πίνακες που ήταν κρεμασμένοι στους τοίχους… τους πίνακες που είχε ζωγραφίσει κάποτε εδώ στην όμορφη εξοχή του Murnau. Aκόμη και τώρα μπορούσε να μυρίσει τη δροσιά της πράσινης χλόης που πάντα σκέπαζε τους μικρούς λόφους πάνω από το σπίτι… να ακούσει τον αέρα που κατέβαινε με ορμή από τις Άλπεις… να νιώσει το δροσερό νερό της λίμνης να αγκαλιάζει με ερωτισμό το κορμί της.

Συνέχισε να ταξιδεύει τη ματιά της στους πίνακες που ζωγράφιζε κάτω από το έντονο και διαπεραστικό βλέμμα του Βασίλι… του Βασίλι που ήξερε να της χαράζει νέα μονοπάτια στη χώρα της τέχνης…να την ανυψώνει και να την ανασταίνει… να της δίνει ψυχή. Σαν να τον έβλεπε μπροστά της να ακουμπά το πινέλο του με προσοχή στην κάπα του μπλε καβαλάρη απλώνοντας με προσοχή το μπλε της Πρωσίας και να σιγομουρμουρίζει “το άλογο κουβαλάει τον καβαλάρη με δύναμη και ταχύτητα… αλλά ο καβαλάρης το οδηγεί. Το ταλέντο φέρνει με τη δύναμη και την ταχύτητα τον καλλιτέχνη στα ύψη. Μα ο καλλιτέχνης το οδηγεί”.

Ο Βασίλι έμαθε στην Έλλα πως να οδηγεί το ταλέντο της σε καινούργια χρωματικά ταξίδια, πως να ακουμπά τη ματιά της και να αφουγκράζεται τη φύση και πως να αποτυπώνει όλα αυτά που έβλεπε η ματιά της και καταλάβαινε η ψυχή της με ξεχωριστό απλό τρόπο πάνω στους μουσαμάδες. Θυμόταν ακόμη τις θαυμάσιες μικρές εξορμήσεις τους στις πλαγιές του βουνού, φορτωμένους πάνω στα ποδήλατά τους με σακίδια γεμάτα χρώματα, πινέλα και καμβάδες. Θυμόταν τα γέλια τους… τις ατέλειωτες συζητήσεις περί τέχνης… τις ανάσες τους που βάραιναν μετά από την ευχάριστη κούραση της μέρας.

Ανάσανε βαριά….θυμόταν… μακάρι να θυμόταν μόνο αυτά που γαλήνευαν την ψυχή της… μακάρι να μπορούσε από το κουτί των αναμνήσεων να επιλέξει αυτές που την έκαναν να χαμογελά…

Πλησίασε στο τραπέζι που είχε ακουμπήσει το σωρό με τις επιστολές και άρχισε να τις ανοίγει μία μία…οι περισσότερες είχαν ως αποστολέα το Βασίλι, αλλά, όπως ήδη γνώριζε εδώ και καιρό, όλες περιείχαν επιστραμμένες τις δικές της επιστολές απελπισίας. Θυμόταν τον εαυτό της να κάθεται μέχρι τις πρωινές ώρες στην αρχή προσπαθώντας να εκφράσει την απορία της για τη μη επιστροφή του Βασίλι και μετά για να εκφράσει το μένος της και την οργή της για την εγκατάλειψή της. Πόσες ώρες και πόση πίκρα…

Η μόνη της συντροφιά για καιρό τα έργα του Βασίλι που τα φύλαγε ευλαβικά στο υπόγειο μακριά από τα παράφρονα μάτια και εγκληματικά χέρια των Ναζί, που κατέστρεφαν με μανία όλη τα παιδιά της “υποβαθμισμένης τέχνης”.

Όλα αυτά τα παιδιά, τα παιδιά τους… η Έλλα τα προστάτεψε με το ένστικτο της μάνας που κρατά στη ζεστή της μήτρα τα μωρά της μέχρι να μπορέσουν να ανοίξουν τα μάτια τους και να δουν τον κόσμο. Και ο κόσμος τώρα έμοιαζε έτοιμος να τα δει σε αυτή τη μικρή γωνιά της Γερμανίας που για την Έλλα μύριζε τότε…τώρα…για πάντα πατρίδα.

Στο χέρι της κρατούσε την τελευταία επιστολή που δεν είχε προλάβει να ανοίξει… η επιστολή αυτή έμοιαζε τόσο παράξενη στην Έλλα και την άνοιξε με μεγάλη περιέργεια. Διάβασε με προσοχή την πρόσκληση… το όνομα της Αρτεμισίας Τζεντιλέσκι, που την καλούσε σε δείπνο για γυναίκες καλλιτέχνιδες, αν και της ήταν άγνωστο, την ταξίδεψε για λίγο ευχάριστα στη ζωηρή σε χρώματα και ήχους Ιταλία…

Χαμογέλασε και μουρμούρισε… η ζωή είναι μια παλέτα που φιλοξενεί όλα τα χρώματα…πότε είναι γεμάτη από σκούρα χρώματα… που μας κάνουν να κουρνιάζουμε σαν φοβισμένα αγρίμια… πότε είναι γεμάτη από φωτεινά χρώματα που μας κάνουν να καλπάζουμε σαν άγρια άλογα προς την ανατολή…


Γκαμπριέλε Μύντερ (Gabriele Münter)

Berlin 1877 – Murnau 1962

Γερμανίδα ζωγράφος, η οποία υπήρξε από τις εκπροσώπους του κινήματος της avant-garde, στις αρχές του 20ου αιώνα.

Από μικρή ασχολήθηκε με τη ζωγραφική και όταν μεγάλωσε παρακολούθησε μαθήματα στη Σχολή για Γυναίκες Καλλιτέχνιδες, καθώς δεν μπορούσε να γίνει δεκτή στη Γερμανική Ακαδημία Τέχνης επειδή ήταν γυναίκα. Μετά το θάνατο τον γονέων της κληρονόμησε ένα αρκετά μεγάλο χρηματικό ποσό, το οποίο της επέτρεψε να ταξιδέψει με με την αδελφή της στην Αμερική. Η δυνατότητα που είχε να ταξιδεύει στην Αμερική και την Ευρώπη της έδωσε την κοινωνική διέξοδο, που άλλες γυναίκες της εποχής εκείνης δεν μπορούσαν να έχουν. Στην ηλικία των 25 άρχισε να κάνει μαθήματα στην πρωτοποριακή Σχολή Τέχνης “Φάλαγγα” και άρχισε να συνδέεται με το διευθυντή της σχολής, τον Ρώσο ζωγράφο Βασίλι Καντίνσκι. Το καλοκαίρι του 1902 ο Καντίνσκι κάλεσε την Γκαμπριέλε να συμμετάσχει στα θερινά μαθήματα τέχνης, στις παρυφές των Άλπεων, στο Murnau. Η Γκαμπριέλε ή Έλλα, όπως ήταν γνωστή, δέχτηκε και η σχέση τους από επαγγελματική έγινε περισσότερο προσωπική. Όπως ανέφερε η ίδια “όταν ξεκίνησα να ζωγραφίζω ήταν σαν να βουτούσα σε βαθιά νερά και δεν ήξερα πως να κολυμπάω… Ο Βασίλι με έμαθε να κολυμπάω… εννοώ πως με δίδαξε πως να δουλεύω γρήγορα και με αυτοπεποίθηση, να πετυχαίνω αυτή τη γρήγορη και αυθόρμητη καταγραφή της ζωής… ¨.

Στα περισσότερα έργα της αποφεύγει την παραστατική απόδοση της πραγματικότητας και προτιμά την απλοποίηση των μορφών, την απλή έκφραση με το χρώμα και την αφαίρεση. Στόχος της, όπως λέει η ίδια στο ημερολόγιό της, δεν ήταν η αναπαραγωγή της φύσης αλλά η αιχμαλώτιση της ουσίας της.

Το 1909 αγόρασε ένα σπίτι στο Murnau, το επονομαζόμενο “Ρώσικο Σπίτι”, όπου όλοι οι καλλιτέχνες της avant-garde συνήθιζαν να συχνάζουν.

Για πολλά χρόνια η Γκαμπριέλε Μύντερ απέφευγε το “Ρώσικο Σπίτι”, το οποίο ήταν συνδεδεμένο με πολλές αναμνήσεις. Ο αγαπημένος της Καντίνσκι με το ξέσπασμα του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου έφυγε από τη Γερμανία για τη Ρωσία και η Γκαμπριέλε Μύντερ, η αιώνια αγαπημένη του, έμεινε να περιμένει μάταια την επιστροφή του. Ο Καντίνσκι δεν επέστρεψε ποτέ, δεν της έδωσε ποτέ εξηγήσεις και παντρεύτηκε μια Ρωσίδα αρκετά μικρότερή του στην ηλικία.

Η Γκαμπριέλε Μύντερ επέστρεψε στο “Ρώσικο Σπίτι” στις αρχές της δεκαετίας του ΄30 και παρέμεινε εκεί μέχρι το θάνατό της το 1962. Στο “Ρώσικο Σπίτι” είχε προφυλάξει από την καταστροφική μανία των Ναζί, οι οποίοι θεωρούσαν έργα ανάλογης τεχνικής ως “υποβαθμισμένη τέχνη”, όλα τα έργα του Καντίνσκι,

Στα 80 της χρόνια άφησε όλα τα έργα που είχε στην κατοχή της στο Lenbachhaus, το οποίο ανήκει στο Δήμο του Μονάχου.

Βιβλιογραφία

  • Wedemann, C., Larass, P. & Klier, M. (2008). 50 Women Artists you should know. New York: Prestel.

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κοζάνη. Σπούδασε προσχολική αγωγή και Αγγλική Γλώσσα και Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, εργάζεται ως εκπαιδευτικός στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Χίου και από το 2012 είναι Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων Π.Ε. Χίου.

Συζήτηση1 σχόλιο

  1. Ιωαννης Μπερσεντες

    Σας ευχαριστω για το κειμενο σας. Το πνευμα οπως παντα ταξιδευει και μια αλληλουχια γεγονοτων με εφερε στο σαιτ αυτο. Τα τελευταια 3-4 χρονια παρακολουθω το γερμανικο εξσπρεσσιονισμο(τα παιδια μου βρισκονται στη Γερμανια). Πρωτη επαφη κινηματογραφικες προβολες της ψυχιατρικης εταιριας Ελλαδας(ειμαι συνταξιουχος οδοντιατρος και λατρης της τεχνης σε ολες της τις εκδηλωσεις), οποτε πριν απο λιγα χρονια οι κινηματογραφικες αυτες προβολες στη Λαιδα ηταν μια εκπληξη(σε συνδιασμο με τις υπεροχες αναλυσεις που ακολουθουσαν.(δυστυχως εχουν ατονισει προσφατα). Εκθεση στο Μουσειο Μπενακη για την -εποχη δεκαετιας του 30 και εργα ατομων με ψυχιατρικες εμπειριες, πολλα απο τα οποια ειχαν απανθρωπη μεταχειριση αργοτερα απο το καθεστως. Επισκεψη σεβασμου 3 φορες μεχρι τωρα στο μουσειο Πριντσχορν της πανεπιστημιακης κλινικης στη Χαιδελβεργη, μια υπεροχη πολη(προσφατα πληροφορηθηκα οτι το μουσειο ειναι εκτος λειτουργιας). Επισκεψη προ 2 ετιας στο υπεροχο μουσειο Buchheim στο Tutzing με εργα Γερμανικου εξσπρεσιονισμου και προσφατα μια πολυ ενδιαφερουσα εκθεση (τελειωνει αυριο) στο Λενμπαχαους με εργα αποκαλυψη του Γιαβλενσκι και Βερεφκιν. Ετσι ψαχνοντας στο διαδικτυο και επειδη οι Γιαβλενσκι-Βερεφκιν ειχαν σημαντικη συνεργασια με το αλλο καλλιτεχνικο διπολο Καντινσκι-Μυντερ στα χρονια πριν τον 1ο Παγκοσμιο πολεμο, ειχα τη διαθεση να ερευνησω σχετικα οποτε βρεθηκα στην ιστοσελιδα της Απλωταριας. Πρεπει να ομολογησω οτι το εισαγωγικο κειμενο για τη Μυντερ ηταν εμπνευσμενο. Σας ευχομαι να εχετε τη δημιουργικη διαθεση να συνεχισετε την προσπαθεια σας και να καλλιεργειτε τον ψυχικο σας κηπο σε πεισμα των καιρων και των καταστασεων.

Άφησε σχόλιο