του Σιδερή Τσούρου
Τελευταία γίνεται πολύς λόγος για την περιφέρεια Idlib της Συρίας και τις πιθανότητες ενός νέου σφοδρού προσφυγικού κύματος από την περιοχή. H Περιφέρεια Idlib είναι μία από τις δεκατέσσερις περιφέρειες της Συρίας, βρίσκεται στα βορειοδυτικά της χώρας και συνορεύει με την Τουρκία. Η έκτασή της είναι περίπου 6.000 km2, ο πληθυσμός σύμφωνα με υπολογισμούς του 2010, 1.464.000 και η πρωτεύουσα το Idlib.
Τo διάστημα Ιανουαρίου – Μαρτίου 2017 ξέσπασαν στρατιωτικές συγκρούσεις μεταξύ, αφενός Συριακών επαναστατικών φατριών καθοδηγούμενες από την οργάνωση Ahrar al-Sham και τους συμμάχους της, και αφετέρου της οργάνωσης Jabhat Fatah al-Sham, που συνδέεται με την al-Qaeda. Μετά την 7η Φεβρουαρίου στις συγκρούσεις ενεπλάκη, ως τρίτο αντίπαλο μέρος, η οργάνωση Jund al-Aqsa, γνωστή και ως Liwa al-Aqsa. Οι συγκρούσεις διεξήχθησαν στην περιφέρεια Idlib και στις δυτικές περιοχές της περιφέρειας Aleppo. Την 4η Απριλίου 2017 στην πόλη Khan Shaykhun που βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Tahrir al-Sham, αναφέρθηκε επίθεση με χημικά όπλα. H πόλη δέχθηκε αεροπορική επιδρομή από κυβερνητικές δυνάμεις που είχε σαν συνέπεια τη μαζική χημική δηλητηρίαση πολιτών. Η απελευθέρωση ενός τοξικού αερίου, που περιείχε την ουσία sarin, ή κάποια παρόμοια ουσία, είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο 74 ατόμων και τη δηλητηρίαση περισσοτέρων από 557, σύμφωνα με τις Υγειονομικές Αρχές του Idlib. Επρόκειτο για τη χειρότερη επίθεση με χημικά όπλα μετά την επίθεση στη Ghouta το 2013. Τα Ηνωμένα Έθνη, οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Τουρκίας, της Σαουδικής Αραβίας, της Γαλλίας και του Ισραήλ, καθώς και η οργάνωση Human Rights Watch, καταλόγισαν την επίθεση στις δυνάμεις του Σύριου Προέδρου Bashar al-Assad. H κυβέρνηση Assad αρνήθηκε ότι έκανε χρήση χημικών αερίων κατά τις αεροπορικές επιδρομές. Τον Ιούλιο του 2017 σημειώθηκαν νέες συγκρούσεις μεταξύ της Ahrar al-Sham και της Hay’at Tahrir al-Sham (HTS) με σκοπό της τελευταίας τον έλεγχο του συνοριακού περάσματος Bab al-Hawa. Τελικώς, η HTS απέκτησε τον έλεγχο της πόλης Idlib, του συνοριακού περάσματος Bab al-Hawa και των περισσότερων περιοχών κατά μήκος των τουρκικών συνόρων και της περιφέρειας Idlib. Τον Σεπτέμβριο του 2017 η Συριακή Κυβέρνηση με την υποστήριξη της Ρωσίας εξαπέλυσε νέα αεροπορική επιδρομή εναντίων των πόλεων που ελέγχονταν από τους αντάρτες με πολλαπλές απώλειες. To Συριακό Παρατηρήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, μία ΜΚΟ που έχει την έδρα της στο Ηνωμένο Βασίλειο, ανέφερε ότι από τις ρωσικές αεροπορικές επιδρομές σκοτώθηκαν στην περιφέρεια Idlib 45 μέλη της επαναστατικής οργάνωσης Faylaq al-Sham.
Τον Οκτώβριο του 2017 η Τουρκία ενεπλάκη σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στην περιφέρεια του Idlib, οι οποίες συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Το Φεβρουάριο του 2018 ο τουρκικός στρατός ξεκίνησε την κατασκευή φυλακίων παρατήρησης στο βόρειο και το νοτιοανατολικό Idlib. Την 06.02.2018 ένας Τούρκος στρατιώτης σκοτώθηκε και άλλοι πέντε τραυματίστηκαν από επίθεση με πύραυλο και όλμο. Τον Μάρτιο του 2018 μία μονάδα των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων εισήλθε στην περιφέρεια Hama προκειμένου να ξεκινήσει την κατασκευή δύο νέων φυλακίων παρατήρησης. Η τουρκική μονάδα συνοδευόταν από άνδρες του Turkistan Islamic Party. Την 22.05.2018, ο τουρκικός στρατός εγκατέστησε το 12ο και τελευταίο φυλάκιο παρατήρησης στην περιφέρεια Idlib, εν μέσω αυξανόμενης έντασης από την πλευρά της Συριακής κυβέρνησης και ομάδων ανταρτών. Σημειώνεται ότι η κατασκευή αυτών των φυλακίων υλοποιήθηκε στη βάση της από Σεπτεμβρίου 2017 Συμφωνίας στην Astana μεταξύ Ρωσίας, Ιράν και Τουρκίας, προκειμένου να δημιουργηθούν «ζώνες αποκλιμάκωσης» μεταξύ των ανταρτών και των καθεστωτικών δυνάμεων. Οι ζώνες αυτές παρέχουν στην Τουρκία ακόμη μεγαλύτερη πρόσβαση στη Συρία, ακριβώς νότια του Afrin. Τον Ιανουάριο του 2018, ο Πρόεδρος της Τουρκίας Recep Tayyip Erdogan δήλωσε ότι η Τουρκία θα θέσει υπό τον έλεγχό της την περιφέρεια του Idlib προκειμένου να φροντίσει τους Σύριους πρόσφυγες και τους εκτοπισμένους στην περιοχή. Ο πληθυσμός στο Idlib είναι περίπου 3 εκατομμύρια, εκ των οποίων το 1,5 εκατομμύριο αναφέρεται ότι είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι Σύριοι. Η Τουρκία ήδη φιλοξενεί 3,5 εκατομμύρια και δεν αντέχει ακόμη μία μαζική εισροή προσφύγων. Αντιθέτως θα επιθυμούσε να επαναπροωθήσει Σύριους πρόσφυγες από την Τουρκία πίσω στο Idlib. Σύμφωνα με δελτίο τύπου του Ρωσικού Υπουργείου Αμύνης της 23.05.2018, η Ρωσία στη βάση της Συμφωνίας της Astana κατασκεύασε 10 φυλάκια παρατήρησης σε άλλες περιοχές και το Ιράν άλλα 7. Την ίδια στιγμή οι Σύριοι αντιμετωπίζουν την παρουσία του τουρκικού στρατού σαν μια νέα δικτατορία στην πόλη, αφού απαγορεύεται κάθε κριτική απέναντι στους Τούρκους, ενώ θεωρούν, ότι η Τουρκία επιδιώκει τη δημιουργία μιας αυτοκρατορίας στη βόρεια Συρία που θα ελέγχει πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά.
Τον Απρίλιο του 2018 δύο ανώτατοι ειδικοί απεσταλμένοι των Ηνωμένων Εθνών στη Συρία, προειδοποίησαν για τον κίνδυνο μίας ανθρωπιστικής καταστροφής στο Idlib, παρόμοιας με αυτής του Aleppo. Η περιφέρεια του Idlib είναι η τελευταία μεγάλη περιοχή που παραμένει στα χέρια των ανταρτών. Κατέχεται μερικώς από την τζιχαντιστική οργάνωση Hay’at Tahrir al-Sham, την οποία η Ρωσία και η Συριακή κυβέρνηση θεωρούν νόμιμο στόχο, σε μία περιοχή όπου πολίτες και αντάρτες συνεχίζουν να συρρέουν, ως μέρος συμφωνιών εκκενώσεων, σε άλλες περιοχές της χώρας. Ο Jan Egeland, επικεφαλής της ανθρωπιστικής βοήθειας των Ηνωμένων Εθνών στη Συρία περιγράφει το Idlib «σαν μια γιγαντιαία περιοχή εκτοπισμού» και προσθέτει «εκ των δυο εκατομμυρίων κατοίκων του Idlib, οι μισοί έχουν ήδη εκτοπιστεί, κάποιοι από αυτούς επαναλαμβανόμενες φορές, και για το λόγο αυτό πρέπει να διαπραγματευτεί ο τερματισμός των συγκρούσεων στο Idlib. Δεν γίνεται να διεξάγεται πόλεμος καταμεσής του μεγαλύτερου συμπλέγματος προσφυγικών καταυλισμών και εκτοπισμένων στον κόσμο. Ο φόβος μου είναι ότι η Συριακή κυβέρνηση θα επικαλεστεί ότι η περιοχή είναι γεμάτοι «τρομοκράτες» και προς τούτο θα διεξάγει πόλεμο, όπως έκανε στις πολιορκίες του Aleppo και της ανατολικής Ghouta». Σημειώνεται ότι η περιφέρεια του Idlib και ειδικά η περιοχή στα σύνορα με την Τουρκία έχει μετατραπεί σε καταφύγιο περισσοτέρων από 70.000 ηττημένων ανταρτών, των οικογενειών τους και των υποστηρικτών τους, που εκκένωσαν άλλες περιοχές της Συρίας. Σύμφωνα με τους ίδιους, η περιοχή είναι άντρο ανομίας και εγκλήματος, κυριαρχεί η φτώχια, ενώ απουσιάζει οποιαδήποτε παροχή υπηρεσιών. Και από άλλες πηγές η περιφέρεια του Idlib αναφέρεται ως μια περιοχή που παραμένει σε αναταραχή, που μαστίζεται από τις επιχειρήσεις του Συριακού στρατού, τις συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων και τις δολοφονίες που αποδίδονται στο Ισλαμικό Κράτος.
Την 7η Ιουνίου 2018, 44 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε αεροπορικές επιδρομές στο χωριό Zardana της περιφέρειας Idlib που αποδόθηκαν στη ρωσική αεροπορία. Σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο αριθμός των θυμάτων ανεβαίνει στους 51, περιλαμβανομένων 9 παιδιών και 11 γυναικών. Την 10.05.2018 σε νέους αεροπορικούς βομβαρδισμούς στο Idlib που αποδόθηκαν και πάλι στη Ρωσία, σκοτώθηκαν 11 άτομα και κτυπήθηκε ένα παιδιατρικό νοσοκομείο. Με αφορμή αυτές τις επιθέσεις, ο Συντονιστής της Ανθρωπιστικής βοήθειας των Ηνωμένων Εθνών στην περιοχή Πάνος Μουμτζής, δήλωσε ότι η περιοχή αποτελεί σύμφωνα με τη Συμφωνία της Astana, «ζώνη αποκλιμάκωσης», και ότι ελπίζει πως οι εγγυητές της συμφωνίας, Ιράν, Ρωσία και Τουρκία, θα κάνουν ό,τι είναι απαραίτητο για την επαναφορά της ηρεμίας στο Idlib. O Πάνος Μουμτζής προσθέτει ότι «ενδεχομένως να μην έχουμε δει ακόμη τα χειρότερα στην κρίση» στη Συρία μετά από επτά χρόνια πολέμου, αφού η κατάσταση για 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους συνεχώς επιδεινώνεται, ενώ δεν υπάρχει άλλο μέρος στη Συρία, όπου να μπορούν να μετακινηθούν. Σημειώνει ότι το 80% του πληθυσμού είναι σε εξαιρετικά ευάλωτη κατάσταση και πιέζεται προς την τουρκική συνοριακή γραμμή. Τέλος ο Συντονιστής των Ηνωμένων Εθνών σημειώνει ότι μισό εκατομμύριο παιδιά ζουν στο Idlib, ενώ τα πρόσφατα θύματα παιδιά, υπενθυμίζουν ότι ο πόλεμος ενατίον των παιδιών στη Συρία συνεχίζεται, και ότι η θεμειώδης αρχή της προστασίας των παιδιών, οπουδήποτε και οποτεδήποτε, παραμένει μακρινό όνειρο για πάρα πολλές οικογένειες. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών συνολικά στη Συρία υπάρχουν 6,2 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένοι, ενώ 5,6 εκατομμύρια Σύριοι έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες. Σε ό,τι αφορά το διάστημα Μαίου 2017 – Ιουνίου 2018 για την περιφέρεια του Idlib και ειδικότερα τις βόρειες περιοχές της, αναφέρεται από ΜΚΟ ότι βρήκαν το θάνατο 1.109 πολίτες, σε 233 επιθέσεις, εκ των οποίων τα 255 ήταν παιδιά και οι 209 γυναίκες. Οι επιθέσεις στόχευσαν 34 ιατρικά κέντρα, 50 σχολεία και 16 αγορές, ενώ πραγματοποιήθηκαν τουλάχιστον 32 σφαγές.
Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι τεράστιες υγειονομικές ανάγκες, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καταβάλουν προσπάθειες να προσφέρουν ιατρική φροντίδα σε απομακρυσμένους και μη-εξυπηρετούμενους ασθενείς. Σύμφωνα με τον επικεφαλή της αποστολής στη βορειοδυτική Συρία, Hassan Boucenine, το 2018 προστέθηκαν τρεις κινητές κλινικές επειγόντων περιστατικών, στις υπάρχουσες δύο που λειτουργούσαν σε καταυλισμούς. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν υπό την ευθύνη τους, δύο νοσοκομεία στα βορειοδυτικά, λειτουργούν υποστηρικτικά για άλλα 14 νοσοκομεία και ιατρικά κέντρα, λειτουργούν δύο κλινικές για μη-μεταδοτικές ασθένειες, λειτουργούν και υποστηρίζουν τέσσερις ειδικευμένες ομάδες εμβολιασμού. Τον Ιούνιο του 2018, η Διεύθυνση Υγείας της Περιφέρειας του Idlib ανακοίνωσε τη δημιουργία μίας μονάδας επειγόντων περιστατικών που θα διαθέτει δέκα ασθενοφόρα, όλες τις αναγκαίες προμήθειες, εργαλεία και ιατρικό προσωπικό προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες των βορειοδυτικών περιοχών της περιφέρειας. O συνολικός αριθμός των ασθενοφόρων προβλέπεται να ανέλθει σε πενήντα.
Δεδομένης της ασταθούς κατάστασης στη Συρία, της εύθραυστης κατάστασης ανακωχής και της έλλειψης βασικών υπηρεσιών, είναι σαφές ότι το Idlib δεν μπορούν να θεωρηθεί ασφαλής περιοχή για να επιστρέψει κάποιος. Παρόλα αυτά, κάποιοι άνθρωποι εξακολουθούν να αποφασίζουν να το πράξουν. Η έλλειψη ευκαιριών βιοπορισμού στις περιοχές εκτοπισμού και η ανικανότητα των ανθρώπων για βιώσιμη ενσωμάτωση στις κοινότητες υποδοχής, τόσο εντός των χωρών τους, όσο και στο εξωτερικό, είναι παράγοντες που κάνουν τους ανθρώπους να παραμένουν εν κινήσει. Χωρίς μια πραγματική πολιτική λύση και τον τερματισμό της βίας, νέες εκτοπίσεις θα συνεχίσουν να συμβαίνουν και οι επαναπατριζόμενοι πιθανόν θα εκτοπίζονται εκ νέου, χωρίς να είναι σε θέση να επιτύχουν βιώσιμες λύσεις στον τόπο καταγωγής τους ή αλλού στη Συρία.
