Ενεργειακή αυτάρκεια: Το μέλλον είναι εδώ

Τεχνικά εφικτή σε πρώτη φάση η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Χίου με ΑΠΕ σε ποσοστό 60% – 70%, με σεβασμό στο τόπο και προς όφελος της τοπικής κοινωνίας υποστήριξε ο καθηγητής Ι. Καλδέλλης

Με μεγάλο ενδιαφέρον παρακολούθησαν οι συμμετέχοντες την ημερίδα που διοργάνωσε την Τετάρτη 20 Ιουνίου η «Α» για το ενεργειακό μέλλον της Χίου, με καλεσμένο τον καθηγητή του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του Πανεπιστήμιου Δυτικής Αττικής και συντονιστή του βραβευμένου έργου ενεργειακής αυτονομίας και βιώσιμης ενέργειας ‘TILOS’. Παρά τις απουσίες της τελευταίας στιγμής, δικαιολογημένες και αδικαιολόγητες, στην ημερίδα εργασίας συμμετείχαν εκπρόσωποι πολλών φορέων από όλο το φάσμα της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής της Χίου.

Ο καθηγητής Ιωάννης Καλδέλλης, Διευθυντής του Εργαστηρίου Ήπιων Μορφών Ενέργειας και Προστασίας Περιβάλλοντος, υποστήριξε ότι στη Χίο, που διαθέτει πλούσιο αιολικό και ηλιακό δυναμικό, είναι εφικτή μια ενεργειακή μετάβαση σε ΑΠΕ σε ποσοστό 60% – 70% σε πρώτη φάση, σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, που θα είναι οικονομικά αποδεκτή, χωρίς να δημιουργεί προβλήματα στον τόπο. «Δεν μιλάμε για υπερβολές, μιλάμε για πολύ συγκεκριμένα και πολύ περιορισμένα συστήματα» και παραδέχτηκε το αυτονόητο, ότι και οι τεχνολογίες ΑΠΕ, έχουν περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

«Έχουμε πετρέλαιο στο Αιγαίο, μόνο που το δικό μας δεν είναι μαύρο, είναι χρυσό και γαλάζιο»

Ο κύριος Καλδέλλης παρουσίασε αρχικά την ισχύουσα κατάσταση στα 32 μη διασυνδεδεμένα νησιά, με την εξάρτηση από το ρυπογόνο, αλλά και δολοφονικό πετρέλαιο. «Οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή γίνονται για τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών ενέργειας», ανέφερε χαρακτηριστικά. «Έχουμε πετρέλαιο στο Αιγαίο, μόνο που το δικό μας δεν είναι μαύρο, είναι χρυσό και γαλάζιο» υποστήριξε, αναφερόμενος στην ηλιακή και αιολική ενέργεια των νησιών του Αιγαίου, την ίδια στιγμή που εισάγουμε τα 2/3 της ενέργειας που καταναλώνουμε, ξοδεύοντας 5-10 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Σύμφωνα με τον καθηγητή, οι ΑΠΕ μπορούν να δώσουν λύσεις, αλλά όχι σε ικανοποιητικό βαθμό, γιατί παρουσιάζουν στοχαστική συμπεριφορά. Τα ηλιακά αποδίδουν μόνο το 20% του χρόνου, ενώ τα αιολικά, που έχουν καλύτερη απόδοση, παρουσιάζουν μεγάλη διακύμανση στην παραγωγή. Στα περισσότερα νησιά έχουμε διείσδυση ΑΠΕ σε ποσοστό 15-20%, ενώ ζητούμενη είναι η μετάβαση σε ένα ποσοστό 60-70%, κάτι που μπορεί να γίνει με την βοήθεια νέων τεχνολογιών που κάνουν δυνατή την αποθήκευση ενέργειας με χαμηλό κόστος.

Κάν’ το όπως η Τήλος

Στη συνέχεια ο κ. Καλδέλλης παρουσίασε τις προτάσεις του για τα μη διασυνδεδεμένα νησιά όπως η Χίος, που σήμερα διαθέτει αιολικά πάρκα της τάξεως των 10MW και φωτοβολταϊκά 4-5 MW περίπου, που επιθυμούν μια μεγαλύτερη διείσδυση ΑΠΕ, με στόχο την ενεργειακή αυτονομία, χωρίς υπερβολές, στο μέτρο της τοπικής φιλοσοφίας, προς όφελος της τοπικής κοινωνίας. «Ας κοιτάξουμε πρώτα να καλύψουμε τις δικές μας ανάγκες και αν θέλουμε, εξετάζουμε και το θέμα της εξαγωγής ενέργειας».

Ο κ. Καλδέλλης δεν αναφέρθηκε μόνο στην αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, με τη βοήθεια κατάλληλων Συστημάτων Αποθήκευσης Ενέργειας στη Χίο, αλλά παρουσίασε μια ολιστική προσέγγιση του ενεργειακού ζητήματος, που μεταξύ άλλων προτείνει:

• Βελτίωση της Διαχείρισης των Υδάτινων Αποθεμάτων, κυρίως με μικρές μονάδες αφαλάτωσης, αλλά και με κατάλληλα έργα υποδομών.
• Ανάπτυξη έξυπνων και ενεργειακά βέλτιστων λύσεων για αναβάθμιση της Ενεργειακής Κλάσης των Δημοτικών/Δημόσιων υπηρεσιών-κτηρίων με στοχευμένες και περιβαλλοντικά συμβατές παρεμβάσεις Εξοικονόμησης Ενέργειας.
• Ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των Αστικών Απορριμμάτων αλλά και των Υγρών Αποβλήτων με σεβασμό στο περιβάλλον και στην αειφόρο ανάπτυξη.
• Υποστήριξη των προσπαθειών Ηλεκτροκίνησης με αξιοποίηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και περιορισμό των εισαγωγών πετρελαίου.
• Ενημέρωση και συμμετοχή των πολιτών στο εγχείρημα.

«Πρέπει όλοι μας να συμμετάσχουμε, μπαίνοντας σε ένα πρόγραμμα διαχείρισης ζήτησης» σημείωσε, προσθέτοντας ότι στην Τήλο, όπου απέσπασαν την συναίνεση του 80% των κατοίκων, εγκατέστησαν «έξυπνους μετρητές» οι οποίοι ενημερώνουν του καταναλωτές για την τρέχουσα τιμή της ενέργειας, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι που έχουν επιμορφωθεί σχετικά, να αποφεύγουν την υψηλή κατανάλωση της ώρες που το κόστος της ενέργειας χτυπάει κόκκινο.

«Αν μπορέσουμε να πετύχουμε εξοικονόμηση ενέργειας και συνδυάσουμε την ανάπτυξη ΑΠΕ και την αποθήκευση ενέργειας, τότε πράγματι μπορούμε να πάμε σε ένα σύστημα το οποίο μπορεί να φτάσει ακόμα και σε ποσοστό 100% αυτονομίας«, υποστήριξε ο κ. Καλδέλλης και πρόσθεσε «Το ερώτημα είναι ποιος παρακολουθεί και ελέγχει το σύστημα αυτό. Θέλουμε κάποιον ιδιώτη; Θέλουμε κάποια μεγάλη κρατική εταιρεία; Πιστεύω ότι και τα 2 αυτά είναι ακραίες περιπτώσεις που δεν έχουν πετύχει, έχουν τα μειονεκτήματά τους» και πρότεινε την σύσταση ενεργειακών συνεταιρισμών, που μπορούν να δώσουν λύση, εφόσον συνειδητοποιήσουν τα μέλη των τοπικών κοινοτήτων ότι έχουν κοινά συμφέροντα και κοινές αγωνίες.

Οι παρεμβάσεις

Μετά το τέλος της εισήγησης του κ. Καλδέλλη, πρώτος πήρε τον λόγο ο Δήμαρχος Χίου Μανώλης Βουρνούς, ο οποίος δήλωσε ότι η Δημοτική Αρχή δεν είναι έξω από την φιλοσοφία που παρουσιάστηκε προηγουμένως, ανέφερε σχετικά έργα και δράσεις που γίνονται στη Χίο και τόνισε ότι αυτό που λείπει από το νησί  μας είναι οι έξυπνοι μετρητές και ένα ενιαίο πλαίσιο ενεργειακής αποτίμησης που θα διευκολύνει τον διαχειριστή του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας. Εκ μέρους του Αντιπεριφερειάρχη κ. Κάρμαντζη μίλησε ο Περιφερειακός Σύμβουλος Κωνσταντίνος Βεργίνας, ο οποίος δήλωσε ότι μια ενδεχόμενη συνεργασία της τοπικής αυτοδιοίκησης με τον Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής θα μπορούσε να βοηθήσει στην εξεύρεση λύσεων στα ζητήματα που απασχολούν το νησί. Αίσθηση προκάλεσε η παρέμβαση του Δημάρχου Λήμνου, Δημήτρη Μαρινάκη που βρέθηκε στη Χίο και παρακολούθησε μέχρι τέλους την ημερίδα, ο οποίος στο παρελθόν εργαζόταν για λογαριασμό της εταιρείας Ρόκας Ανανεώσιμες. Ο Δήμαρχος Λήμνου, μηχανικός δομικών έργων στο επάγγελμα, χαρακτήρισε την «Αιγαία Ζεύξη» της Ρόκας – Iberdrola, ως «σχέδιο μαμούθ» και σημείωσε ότι αντί των 125 ανεμογεννητριών που προέβλεπε το σχέδιο, η Λήμνος θα μπορούσε να πετύχει ενεργειακή αυτονομία με μόλις 8 ανεμογεννήτριες! Η επικαφαλής της Χιακής Συμπολιτείας Ερμιόνη Φρεζούλη ζήτησε επίσης από τον κ. Καλδέλλη να καταθέσει την άποψή του για την καύση σύμμεικτων απορριμμάτων – που, ας σημειωθεί, προωθείται από τη δημοτική αρχή στη Χίο. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής λίγο πριν από το τέλος της ημερίδας έδωσε την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα απάντηση ότι η τεχνολογία ενεργειακής αξιοποίησης έχει μεν προχωρήσει, αλλά εκείνος δεν θα την επέλεγε: «Στο δικό μου χωριό δεν θα το έκανα. Σε κάποιο άλλο χωριό μπορεί να το έκανα», είπε χαρακτηριστικά και τόνισε ότι αν τελικά αποφασιστεί η εγκατάστασης μιας μονάδας καύσης, τότε είναι απαραίτητη η εφαρμογή της άριστης τεχνολογίας και πολύ αυστηρών ελέγχων.

Ο κ. Παντελής Λεγάτος πρόεδρος του Επιμελητηρίου Χίου και οικοδεσπότης της ημερίδας χαρακτήρισε μονόδρομο την χρήση ΑΠΕ, διερωτήθηκε γιατί στις ευρωπαϊκές χώρες του Βορρά, υπάρχει μεγάλη διείσδυση ΑΠΕ χωρίς αντιδράσεις από τις τοπικές κοινότητες για την περιβαλλοντική επιβάρυνση και υποστήριξε ότι δεν βλέπει το λόγο το δημόσιο να μπαίνει μπροστά στο επιχειρείν, ενώ μπορούν να υπάρξουν ιδιωτικές πρωτοβουλίες που θα επιτύχουν καλύτερα αποτελέσματα. Σε άλλο μήκος κύματος, ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εμπόρων και Βιοτεχνών Χίου, κ. Βασίλης Παπάς υποστήριξε ότι η ενέργεια δεν μπορεί να αφεθεί στα χέρια των ιδιωτών και προέκρινε ένα σχήμα διαχείρισης της ενέργειας και του νερού με κυρίαρχο ρόλο από τον Δήμο ή το Κράτος. Ο κ. Νίκος Λυπαρής, αντιπρόεδρος του συλλόγου παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά Ανατολικού Αιγαίου που αριθμεί 30 μέλη με περίπου 70 πάρκα, αναφέρθηκε στην συμβολή των φωτοβολταϊκών στην παραγωγή ρεύματος στα μη διασυνδεδεμένα νησιά, στα οποία δραστηριοποιούνται 300 επιχειρηματίες, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν από το κράτος που δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του απέναντί τους, την ώρα που το αντίστοιχο ταμείο του ΔΕΔΔΗΕ έχει πλεόνασμα 372 εκατομμυρίων ευρώ από το 2012 και μετά. Παρά όλα αυτά, ο κ. Λυπαρής υποστήριξε ότι ο σύλλογος που εκπροσωπεί, είναι διατεθειμένος να επενδύσει ξανά σε μικρές μονάδες, εφόσον υπάρξει ένα ασφαλές θεσμικό πλαίσιο για αυτούς. Στην συνέχεια τον λόγο πήρε ο κ. Πέτρος Καλογεράκης διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΥΑΝΧ, η οποία καταναλώνει 9 εκατομμύρια κιλοβατώρες ετησίως και βρίσκεται στη δεύτερη θέση των καταναλωτών του νησιού μετά το Δήμο Χίου, ο οποίος όμως έχει μικρότερες δαπάνες, γιατί ο δημοτικός φωτισμός τιμολογείται με χαμηλό κόστος. Ο κ. Καλογεράκης δήλωσε, ότι αν προχωρήσει η ιδέα της σύστασης τοπικής ενεργειακής κοινότητας, η ΔΕΥΑΝΧ ενδιαφέρεται να συμμετάσχει, ενώ μελετάει την δημιουργία ενός υβριδικού συστήματος για την εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση της δαπάνης. Στο σημείο αυτό, παρενέβη ο κ. Καλδέλλης ο οποίος ανέφερε ότι με μία επένδυση 6 εκατομμυρίων ευρώ, μπορεί να καταστήσει την ΔΕΥΑΝΧ ενεργειακά αυτόνομη, την ίδια στιγμή που δαπανά ετησίως πάνω από 2 εκατομμύρια ευρώ.

Τους λόγους για τους οποίους η τοπική κοινωνία στάθηκε απέναντι στην πρόταση της Ρόκας – Iberdrola ανέφερε η Γιούλα Αργυρούδη, γραμματέας της Περιφερειακής Εταιρείας Ανάπτυξης Βορείου Αιγαίου και Περιφερειακή Σύμβουλος με τον Οικολογικό Άνεμο στο Β. Αιγαίο. Η κα Αργυρούδη ανέλυσε τη σημασία της ορθής χωροθέτησης μονάδων ΑΠΕ και σημείωσε ότι το επίτευγμα της Τήλου σηματοδοτεί τη μετάβαση σ’ ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης, που μπορεί να διασφαλίσει προστασία του περιβάλλοντος και οφέλη υπέρ του κοινωνικού συνόλου. Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλοι Μονοπατιών Χίου Γιώργος Χαλάτσης δήλωσε δικαιωμένος για τον αγώνα που είχε δώσει μαζί με άλλους πολίτες της Χίου κατά του σχεδίου της Ρόκας – Iberdrola και ανακουφισμένος με όσα άκουσε από τον κ. Καλδέλλη. Ο κ. Χαλάτσης εστίασε κυρίως στα οικονομικά οφέλη που απορρέουν από την ορθή χρήση των φυσικών πόρων, την προστασία του φυσικού και του πολιτιστικού αποθέματος και την προσέλκυση οικοτουρισμού. Ο κ. Γιώργος Μαστοράκης, πρόεδρος του Συλλόγου Οικολογίας και Περιβάλλοντος Χίου επεσήμανε την αναγκαιότητα που υπάρχει στις μέρες μας, η επιστημονική γνώση και η περιβαλλοντική παιδεία να διαχυθούν στην κοινωνία και στηλίτευσε την απουσία ενημέρωσης και ουσιαστικού διαλόγου για τα περιβαλλοντικά ζητήματα στη Χίο. Έκλεισε την παρέμβασή του, λέγοντας ότι αν δεν καταφέρουμε να συνεννοηθούμε και να βρούμε την κοινή συνισταμένη των επιθυμιών, με σεβασμό στον χώρο και τις ιδιαιτερότητές του, πάντα θα υπάρχουν αντιπαλότητες, οι οποίες για τα περιβαλλοντικά ζητήματα είναι περιττές.

Στην συνέχεια τον λόγο πήραν δύο ακαδημαϊκοί ερευνητές, ο κ. Ιωάννης Δάγκινης, συνεργάτης του καθηγητή κ. Nικήτα Νικητάκου, υποψήφιος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ΕΔΙΠ του τμήματος Ναυτιλίας & Επιχειρηματικών Υπηρεσιών, και ο Κώστας Βαττές, υποψήφιος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο μεν πρώτος παρουσίασε την «Υδριάδα», μια πλωτή ανεμογεννήτρια ανοικτά της νήσου Ηρακλειάς που λειτουργεί ως ενεργειακά αυτόνομη μονάδα αφαλάτωσης και συμβάλλει στην κάλυψη της ζήτησης νερού στα νησιά με τρόπο φιλικό προς το περιβάλλον, ενώ ο δεύτερος παρουσίασε καλές πρακτικές που εφαρμόστηκαν στο δανέζικο νησί Samso και στη νήσο Gotland της Σουηδίας για την ενεργειακή μετάβασή τους στις ΑΠΕ και τις ευκαιρίες που προσφέρει το νέο θεσμικό πλαίσιο που επιτρέπει τη σύσταση Ενεργειακών Συνεταιρισμών.

Πριν πάρει τον λόγο ο κ. Καλδέλλης για το κλείσιμο της ημερίδας, τεχνικός ανεμογεννητριών μιας τοπικής εταιρείας που δραστηριοποιείται στη Βόρεια Χίο ανέφερε τα προβλήματα απορρόφησης της παραγόμενης ενέργειας από ανεμογεννήτριες και υποστήριξε ότι χρειάζονται και νέες μονάδες βάσης για να επιτευχθεί μεγαλύτερη διείσδυση ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα, προφανώς μη λαμβάνοντας υπόψη τις νέες δυνατότητες που προσφέρουν οι τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας.

«Αν δεν σπάσουμε αυγά, ομελέτα δεν γίνεται»

Υπέρμαχος της ενεργειακής αυτονομίας ο κ. Καλδέλλης τόνισε ότι «οι ΑΠΕ πρέπει να υπηρετούν τους κατοίκους μιας περιοχής» και πρόσθεσε ότι «αν η τοπική κοινωνία αποφασίσει ότι την “συμφέρει” να εξάγει ενέργεια, είναι ένα άλλο θέμα» που μπορεί να εξεταστεί σε δεύτερη φάση. «Προφανώς πρέπει να υπάρχει κοινωνικός έλεγχος, αλλά πρέπει κάποιος να βάλει τα λεφτά» ανέφερε ο κ. καθηγητής, που σημείωσε ότι σε ένα σχετικά μεγάλο νησί όπως η Χίος, θα δημιουργηθούν ευκαιρίες παραγωγής από τοπικές τεχνικές εταιρείες.

«Αν δεν σπάσουμε αυγά, ομελέτα δεν γίνεται» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Καλδέλλης και με εμφατικό τρόπο σημείωσε ότι «κάποια στιγμή πρέπει να αρχίσουν να γίνονται πράγματα. Δεν μπορεί να φθάσουμε στο 2030 και ακόμα να συζητάμε τα ίδια».