extra / η Κώμη

Σε αυτή τη στήλη κάθε βδομάδα παρουσιάζω με φωτογραφίες και ένα μικρό κείμενο ένα χωριό του νησιού· περισσότερο σαν εργασία σε εξέλιξη παρά σαν τελική παρουσίαση.

Η Κώμη δεν είναι χωριό, δεν είναι ένα από τα εξήντα τόσα χωριά του νησιού· είναι παραθεριστικός οικισμός, αλλά με τα χρόνια όπως τόσα άλλα ανάλογα μέρη τείνει να γίνει μόνιμη κατοικία για αρκετούς ανθρώπους από την ευρύτερη περιοχή. Στη νότια Χίο, μέχρι πριν μερικές δεκαετίες υπήρχαν μόνο τα μεσαιωνικά χωριά, με τη συμπαγή πολεοδομική τους μορφή, χτισμένα τέσσερα-πέντε χιλιόμετρα μακριά από τη θάλασσα· εκεί φτιάχνονταν και τα νέα σπίτια. Από τη δεκαετία του εξήντα και του εβδομήντα χτίζονται εξοχικές κατοικίες στις παραλίες και τα τελευταία είκοσι χρόνια για αρκετούς γίνονται μόνιμες.

Στην Κώμη και σε ανάλογους οικισμούς, όπως o Εμποριός, o Λιλικάς, o Άη Γιάννης, υπάρχει τεράστια διαφορά τους χειμερινούς από τους καλοκαιρινούς μήνες. Το καλοκαίρι, όλα τα σπίτια είναι ανοικτά· λουλούδια, τραπέζια, αυτοκίνητα, παιδιά, καταστήματα, ξαπλώστρες· εκατοντάδες άνθρωποι έρχονται για διακοπές. Από το Σεπτέμβρη όμως που φεύγει ο κουρνιαχτός και κυρίως μετά τον Οκτώβρη που κλείνουν όλα τα καταστήματα και αποχωρούν και οι τελευταίοι, αλλάζει εντελώς η μορφή του οικισμού.

Περπατώ συχνά νωρίς το πρωί, ή αργά το απόγευμα· διασχίζω την παραλία, από το κέντρο προς τα ανατολικά ή προς τα δυτικά και μετά μπαίνω στους εσωτερικούς χωματόδρομους. Απογυμνωμένη η περιοχή από το καλοκαιρινό σκηνικό αποκαλύπτει τη δομή της. Αχαρτογράφητη, χωρίς σχέδιο –δεκαετίες τώρα γίνονται σχέδια αλλά κανένα δεν έχει εφαρμοστεί– μικρές ή μεγαλύτερες αυθαιρεσίες και δεκάδες ενστάσεις δεν επιτρέπουν την εφαρμογή του. Ίσως μέρος της χειμωνιάτικης ομορφιάς της περιοχής είναι κι αυτή η χαοτική τοπογραφία της. Χωρίς τους ανθρώπους, κυριαρχεί η φύση· βγήκε χορτάρι στα χωράφια, ανεμίζουν οι καλαμιές, οι συκές γυμνές από φύλλα, η θάλασσα συνεχώς αλλάζει· οι ήχοι, οι μυρωδιές, οι εικόνες όλα έρχονται από τη φύση.

Λόγω της θαλασσινής αλμύρας, των δυνατών νοτιάδων και της υγρασίας τα σπίτια κάθε λίγα χρόνια θέλουν συντήρηση, τα σίδερα σκουριάζουν και φουσκώνουν, οι σοφάδες πέφτουν, τα κουφώματα χαλάνε. Οι περισσότερες κατοικίες είναι φροντισμένες, δεν αφήνονται στη φθορά, είναι καθαρές και νοικοκυρεμένες, τα δέντρα κλαδεμένα, τα λάστιχα μαζεμένα, τα μεταλλικά πόμολα τυλιγμένα, τα χωράφια οργωμένα. Οι άνθρωποι φροντίζουν τον ιδιωτικό τους χώρο, προστατεύουν την περιουσία τους αλλά ως εκεί· οι δρόμοι και οι κοινόχρηστοι χώροι, κυρίως το καλοκαίρι έχουν σκουπίδια, μπάζα, και αναπόφευκτα πάρα πολλά αυτοκίνητα. Οι ακάλυπτοι χώροι είναι ένα τεράστιο πάρκινγκ.

Το χειμώνα όλα είναι άδεια, όμως πρέπει να κατοικούν περισσότεροι από πενήντα άνθρωποι· είπαμε όμως, η Κώμη δεν είναι χωριό, δεν έχει πλατεία, καφενείο, μπακάλικο, εκκλησία, δηλαδή χώρους συνάντησης, εστίασης των ανθρώπων, έτσι μοιάζει περισσότερο με αμερικάνικο προάστιο· όλοι μετακινούνται με το αυτοκίνητο, πάνε κάπου αλλού για τις δουλειές τους, για σούπερ μάρκετ, κτλ. Όλα αυτά τα καινούργια σπίτια, τα ά-σχημα, που σαν μεγάλες τούρτες έχουν κάτσει στον κάμπο ή δίπλα στη θάλασσα, είναι ή κλειστά ή υπνωτήρια· οι σημαντικότερες δραστηριότητες των κατοίκων είναι στην Καλαμωτή, τα γύρω χωριά και τη Χώρα.

Περπατώ στο κρύo, πεινασμένα σκυλιά ψάχνουν για τροφή στους κάδους, στη γλυφάδα –εκεί που ο χείμαρρος συναντά τη θάλασσα– δυο άντρες ντυμένοι κυνηγοί, κρυμμένοι στα αλμυρίκια περιμένουν τις κουρασμένες πάπιες και τα άλλα πουλιά που θα κατέβουν για νερό, για να τα σκοτώσουν· ο ένας έχει μαζί και το παιδί του, αν τους ξαναδώ θα καλέσω την αστυνομία και τη θηροφυλακή.

το επόμενο Σάββατο, τα Μεστά