Επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα της Χίου από ανθρωπογενείς και φυσικές καταστροφές

0

του Mike Taylor

Την τελευταία χιλιετία, η Χίος έχει βιώσει γεγονότα, τόσο ανθρωπογενή όσο και φυσικά, που έχουν μεταβάλλει οριστικά το τοπίο και συνεπώς έχουν επηρεάσει τα φυτά και τα ζώα που ζουν στο νησί. Κάποια από αυτά έχουν βοηθήσει μακροπρόθεσμα στην αύξηση της βιοποικιλότητας, ενώ κάποια άλλα έχουν αποβεί ανεπανόρθωτα καταστροφικά.

Για να κατανοήσουμε καλύτερα τα ιστορικά γεγονότα, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η ανάπτυξη της καλλιέργειας της μαστίχας και η συγκομιδή της ρητίνης από τα πεύκα (Τραχεία Πεύκη) έχουν μεταβάλει το αρχέγονο τοπίο της Χίου. Αυτές οι ανθρώπινες παρεμβάσεις μετέβαλαν το φυσικό τοπίο μειώνοντας τη δασική κάλυψη που παρουσιάζει περιορισμένη βιοποικιλότητα και αυξάνοντας τους ανοιχτούς χώρους, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε ποικίλα φυτά και ζώα να αποικίσουν το νησί. Αυτές οι χρόνιες πρακτικές προκάλεσαν την βελτίωση των συνθηκών για τα ανθοφόρα φυτά, συμπεριλαμβανομένων των χόρτων, γεγονός που βοήθησε την ανάπτυξη της γεωργίας, της αιγοβόσκησης και της μελισσοκομίας.

Για να αναλογιστούμε τις επιπτώσεις που έχουν επιφέρει πιο πρόσφατα περιστατικά, είναι σκόπιμο να εξετάσουμε δύο συγκεκριμένα παραδείγματα αναφορικά με τις μακροπρόθεσμες συνέπειές τους στη βιοποικιλότητα της Χίου.

Η μεγάλη πυρκαγιά του Αυγούστου του 2012

Φωτ: Στέλιος Κραουνάκης (Απρίλης 2013)
Φωτ: Στέλιος Κραουνάκης (Απρίλης 2013)

Η φωτιά του Αυγούστου του ’12 που πιθανώς ξεκίνησε από φυσικά αίτια, έκαψε περίπου 30.000 στρέμματα δάσους, φρυγάνων και ορεινών περιοχών. Παρόλο που κάποιες περιοχές κάηκαν ολοκληρωτικά, η φωτιά λόγω των ισχυρών ανέμων έκαψε κυρίως χαμηλή βλάστηση, αν και πολλά μεγάλα πεύκα έκαιγαν για αρκετές ημέρες. Έτσι, ανάμεσα στις καμένες εκτάσεις, παρέμειναν διάσπαρτα κομμάτια γης που δεν επλήγησαν σημαντικά. Αυτό επέτρεψε τον εκ νέου αποικισμό των καμένων περιοχών από φυτά και ζώα που επέζησαν σε γειτονικές περιοχές που δεν κάηκαν. Αδρανείς σπόροι από τις φυσικές «τράπεζες σπόρων» στις καμένες περιοχές, ενισχυμένοι από τις βροχές του φθινοπώρου, εκμεταλλεύτηκαν τα νέα φυλλώματα των δέντρων για να σκάσουν, προς όφελος των αιγών και των μελισσών.

Το κύριο πρόβλημα μετά την πυρκαγιά ήταν η αισθητική υποβάθμιση του τοπίου που προκλήθηκε από τα διάσπαρτα απομεινάρια των καμένων δέντρων. Πολλά από αυτά, που ήταν εύκολα προσβάσιμα λόγω της γειτνίασής τους με δρόμους και μονοπάτια, έχουν πλέον κοπεί για να χρησιμοποιηθούν ως καυσόξυλα, κάτι που ενδέχεται να συνεχιστεί για μερικά χρόνια ακόμα.

Για να φανταστούμε πως θα είναι σε δέκα ή δεκαπέντε χρόνια οι περιοχές που κάηκαν το 2012, μπορούμε να ρίξουμε μια ματιά δυτικά, κοντά στο Βίκυ, σε περιοχές που είχαν καεί από μια παρόμοια πυρκαγιά που έκαψε ανομοιόμορφα την περιοχή πριν από πολλά χρόνια.

Άποψη μου είναι ότι συνολικά η βιοποικιλότητα της Χίου θα διατηρηθεί και πιθανώς ακόμα και να αυξηθεί. Αυτό είναι το σύνηθες αποτέλεσμα των δασικών πυρκαγιών που καίνε αποσπασματικά και ανομοιόμορφα τη γη, όπως συνέβη το 2012. Η φύση έχει την ικανότητα να ανακάμψει πλήρως μετά από τέτοια γεγονότα, εφόσον σε βάθος χρόνου δεν αλλοιώνονται και δεν υπαθμίζονται οι οικότοποι.

Φωτοβολταϊκά και περίφραξη στο έλος Μαρμάρου Καρδαμύλων

Οι πρόσφατες τεχνητές παρεμβάσεις στο έλος Μαρμάρου, μια προστατευόμενη περιοχή σύμφωνα με τη συνθήκη «Natura 2000» και το Προεδρικό Διάταγμα της 5ης Ιουλίου 2012, συνιστούν την μεγαλύτερη απειλή που μπορεί να φανταστεί κανείς για τη βιοποικιλότητα της Χίου. Το έλος στο Μάρμαρο Καρδαμύλων είναι ένας μοναδικός βιότοπος για τη Χίο. Ανάλογης σημασίας βιότοπος υπήρχε μόνο στο παρελθόν στο Κοντάρι. Όμως, με την κατασκευή του αερολιμένα, ο βιότοπος καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά με αποτέλεσμα πολλά από τα φυτά και τα ζώα που αφθονούσαν εκεί να έχουν πλέον χαθεί για πάντα από αυτήν την τοποθεσία της Χίου.

Η τελευταία ελπίδα για την επιβίωσή τους στο νησί βασίζεται πλέον στην τύχη που θα έχει κυρίως το έλος Μαρμάρου και δευτερευόντως το έλος στο Λιθί.

Κατά την άποψή μου, για να προστατευθεί η βιοποικιλότητα της Χίου, είναι απαραίτητο να σταματήσουν οι κατασκευές στο έλος Μαρμάρου και να ληφθούν μέτρα για να επανέλθει η περιοχή στην πρότερη κατάσταση (πριν την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού πάρκου και την περίφραξη μέρους του έλους). Η προστασία του βάλτου αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την αύξηση του οικολογικού τουρισμού στη Χίο, κυρίως όσον αφορά στη σημαντική κοινότητα των παρατηρητών πουλιών.

                                                         

Εδώ το άρθρο του κ. Taylor στα αγγλικά
Επιμέλεια μετάφρασης: Ασπασία Κάκαρη, Γιώργος Κάκαρης

Βρετανός φυσιολάτρης ερευνητής, τακτικός επισκέπτης της Χίου. Είναι συνεργάτης του World Museum του Λίβερπουλ και του περιβαλλοντικού οργανισμού Chios Nature. Έχει ανακαλύψει σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας και ενδιαφέρεται για τη διατήρηση της πλούσιας βιοποικιλότητας της Χίου

Άφησε σχόλιο