Τις προηγούμενες εβδομάδες από αυτή την στήλη προσπάθησα να παρουσιάσω συνοπτικά μερικά βασικά θέματα σε σχέση με τη φωτογραφία και τη ζωή μας· τους τρόπους που χρησιμοποιείται, τη δύναμή της σαν οπτική γλώσσα και σαν αφηγηματικό μέσο, τη σχέση της με το χώρο και το χρόνο.
Η φωτογραφική διαδικασία είναι ένας τεχνικός τρόπος παραγωγής εικόνων. Η αρχή λειτουργίας της φωτογραφικής μηχανής για τη σύλληψη και την παραγωγή εικόνων στηρίζεται σε βασικούς νόμους της φυσικής, της χημείας και τελευταία της πληροφορικής. Είναι ένα ψυχρό μέσο καταγραφής, από μόνη της δηλαδή η φωτογραφική μηχανή με βάση τον προγραμματισμό της, στη βασική της λειτουργία καταγράφει σε μια φωτοευαίσθητη επιφάνεια αυτό που υπάρχει απέναντί της. Όμως ο χειριστής, ο φωτογράφος δηλαδή είναι που παίρνει μια σειρά αποφάσεων, κατευθύνει τη μηχανή και δημιουργεί εικόνες. Αυτή η σειρά αποφάσεων έχει να κάνει αρχικά με την επιλογή του φωτογραφικού εξοπλισμού, (είδος μηχανής, φακός, τρίποδο, φλας…) και μετά με μια σειρά από αποφάσεις· χώρος, χρόνος, θέμα, φωτισμός, τρόπος προσέγγισης κτλ. Επιλογές που έχουν ουσιαστική αναφορά στον φωτογράφο· ποιος είναι, τι θέλει να πει, πώς βλέπει κτλ. Στη συνέχεια ο φωτογράφος θα επιλέξει κάποιες φωτογραφίες και θα τις παρουσιάσει με έναν ή περισσότερους τρόπους. Όλη αυτή η σειρά αποφάσεων συνδιαμορφώνουν το βλέμμα του.
Αν έχει κάτι να πει και να προσφέρει σε σχέση με τη φωτογραφία είναι αυτό το βλέμμα. Κάτι ανάλογο αλλά πιο σύνθετο κάνει και ο σκηνοθέτης του κινηματογράφου, αλλά και αντίστοιχα με το δικό της τρόπο η κάθε τέχνη. Ο φωτογράφος, άλλοτε παλεύοντας με τον εαυτό του και τις δυνατότητες της φωτογραφικής μηχανής και άλλοτε συντονισμένος με το χώρο και το χρόνο, προσπαθεί να μεταφέρει και να μεταδώσει με τις φωτογραφίες του αυτό που βλέπει και αισθάνεται. Αυτό ουσιαστικά είναι και η θέση του για τον κόσμο και την πραγματικότητα· το δικό του βλέμμα. Αν τα έχει καταφέρει θα το κρίνει ο θεατής.
Ο θεατής που από τη μια είναι επιβαρυμένος και επιφορτισμένος να βλέπει εκατοντάδες εικόνες καθημερινά και από την άλλη προσπαθεί να διατηρήσει ή να διαμορφώσει κι αυτός το δικό του βλέμμα είναι δύσκολα να βλέπει καθαρά. Είναι εύκολο το βλέμμα του να έχει αλλοτριωθεί από την υπερπροσφορά εικόνας. Όμως η φωτογραφία μέσα στην καθημερινότητα που είναι γεμάτη πλεονάζουσα πληροφορία, μπορεί να λειτουργήσει σαν παύση, σαν κυματοθραύστης να καθαρίσει το οπτικό μας πεδίο. Τόσο ο φωτογράφος όσο και ο θεατής πρέπει να προσπαθήσουν για να διαμορφώσουν το βλέμμα τους.
Εδώ σταματούν τα απλά μαθήματα φωτογραφίας, ίσως συνεχιστούν την επόμενη χρονιά σε διαφορετικό πλαίσιο. Ευχαριστώ, τον φιλόξενο χώρο της απλωταριάς καθώς και εσάς που τα ακολουθήσατε.
Βιβλιογραφία
Για αυτά τα κείμενα χρησιμοποίησα (συνειδητά ή ασυνείδητα) στοιχεία από τα παρακάτω βιβλία
Περί Φωτογραφίας / Susan Sontag / εκδόσεις Φωτογράφος
Ο φωτεινός θάλαμος / Roland Barthes / εκδόσεις Ράππα
Λανθάνουσα εικόνα / Κωστής Αντωνιάδης / εκδόσεις Μωρεσόπουλος
Προς μια φιλοσοφία της φωτογραφίας / Vilem Flusser / ΜΜΣΤ
Homo Photographicus / Φώτης Καγγελάρης / εκδόσεις Ροπή
Δοκίμια για την τέχνη / Walter Benjamin / εκδόσεις Κάλβος
Η εικόνα και το βλέμμα / John Berger / εκδόσεις Οδυσσέας
Σμιλεύοντας το χρόνο / Αντρέι Ταρκόφσκι / εκδόσεις Νεφέλη
οι φωτογραφίες του άρθρου είναι από τη σειρά: γύρω γύρω θάλασσα, φωτογραφίες από τη νήσο χίο.
