Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν η ζωή τους να είναι ήσυχη και τακτοποιημένη, αυτό συμβαίνει όταν το σπίτι τους είναι φροντισμένο και καθαρό, τα πράγματά τους σε τάξη, οι δουλειές, οι σκέψεις τους, οι άνθρωποί τους, ο μικρόκοσμος τους, όλα είναι σε ένα πρόγραμμα και υπάρχει σχέδιο και προοπτική. Θωρακίζουν τον ιδιωτικό τους χώρο έναντι στη φθορά του χρόνου, τον ασφαλίζουν απέναντι σε τρίτους και στα έκτακτα καιρικά φαινόμενα· πορεύονται με σιγουριά και αυτοπεποίθηση, χωρίς περιττά ερωτήματα, δίχως ανησυχίες. Ζουν με σιγουριά και τάξη για το παρόν, ελπίδα για το μέλλον και νοσταλγία για το παρελθόν.
Η νοσταλγία δεν είναι δύσκολη, είτε έζησες όπως ήθελες, είτε όχι, νοσταλγείς· είναι ασφαλές και προκαλεί συγκίνηση. Δεν έχει σημασία πως αν δεν είχαν αλλάξει οι συνθήκες και ήταν παρόν το αντικείμενο της νοσταλγίας ίσως και να μην μας άρεσε. Για να αντιμετωπίσουμε το παρόν νοσταλγούμε αυτό που ήμασταν, αυτά που κάναμε, αυτά που χάσαμε ή δεν καταφέραμε να πραγματοποιήσουμε στο παρελθόν.
Η φωτογραφία είναι εργαλείο επιβεβαίωσης της τάξης και της νοσταλγίας. Γιατί εκτός των άλλων φωτογραφίζουμε για να δείξουμε στους γύρω μας και φυσικά στον εαυτό μας, ότι όλα είναι εντάξει· έχουμε σπίτι, οικογένεια, φίλους, πατρίδα, ενδιαφέροντα, έχουμε ταξιδέψει, διασχίσει βουνά, κατακτήσει κορφές, είδαμε καινούργια και παράξενα πράγματα. Όλα αυτά που θεωρούμε ότι μας ησυχάζουν και δίνουν νόημα στη ζωή (και τη ματαιοδοξία) μας, αν φωτογραφηθούν είμαστε πιο σίγουροι ότι έχουν πραγματοποιηθεί. Για να καταναλώσουμε όμως πρέπει να παράξουμε νοσταλγία, όλα αυτά που τώρα θέλουμε και κάνουμε, αργότερα θα τα νοσταλγήσουμε· και αυτό το γνωρίζουμε. Φωτογραφίζουμε το παρόν για το μέλλον, φτιάχνουμε τη νοσταλγία που θέλουμε.
Όμως όσο κι αν προσπαθούμε να ελέγχουμε τις συνθήκες της ζωής μας ώστε να επικρατεί τάξη, όλα φθείρονται, αποδιοργανώνονται και αφομοιώνονται από το περιβάλλον. Οι άνθρωποι γερνούν και πεθαίνουν, τα σίδερα οξειδώνονται και σκουριάζουν, τα ξύλα σαπίζουν, τα σπίτια μετατρέπονται σε ερείπια… Όλα παλιώνουν και αποσυντίθενται αλλά μαζί τους, μέσα τους, κουβαλούν τη ζωή που πέρασε. Αντικείμενα, ντουβάρια, κατοικίες, χωριά, ο κόσμος των ερειπίων σαν αχθοφόρος κουβαλά την ιστορία του ως την οριστική του εξαφάνιση. Η σκόνη του χρόνου αφήνει το αποτύπωμά της και αυτό το εισπράτουμε με τις αισθήσεις μας. Ο άνθρωπος νιώθει καλύτερα όταν είναι μέρος ενός ισχυρού παρελθόντος και σε ατομικό και σε συλλογικό ή εθνικό επίπεδο. Όταν υπάρχει διάχυτο το παρελθόν, δένει καλύτερα και το δικό του αφήγημα, δεν είναι μόνος του είναι μέρος μιας αλυσίδας που ξεκινάει από πολύ παλιά και συνεχίζει προς το μέλλον· υπάρχει νόημα δηλαδή, γι’ αυτό και επιδιώκουμε να φωτογραφίζουμε τα ίχνη της ζωής που πέρασε.
Θέλουμε λοιπόν την τάξη για να ζούμε και χρησιμοποιούμε την φθορά που παράγουν οι φυσικοί νόμοι για να έχουμε ιστορία, παρελθόν ασφαλές και διαχειρίσιμο. Το νέο, αυτό που τώρα δημιουργείται και συμβαίνει μας είναι ακόμα άγνωστο και αχαρτογράφητο, όμως μέσω του παρελθόντος μπορεί να αντιμετωπιστεί πιο εύκολα. Ζούμε σε ένα κόσμο που πρέπει μόνοι μας να βρούμε το νόημα, οπότε ο καθένας βρίσκει τη δική του παρηγοριά. Η φωτογραφία για όσους την χρησιμοποιούν είναι ένα βασικό εργαλείο για να διαχειριστούμε και την τάξη και την εντροπία, αφού έτσι κι αλλιώς σε βάθος χρόνου τα μετατρέπουμε όλα σε αντικείμενα νοσταλγίας. Αλλά ας έχουμε το νου μας γιατί όπως λέει ο Κόρτο Μαλτέζε, ο ήρωας του Ούγκο Πρατστη Μπαλάντα της Αλμυρής θάλασσας: «Το να σταματάς στο παρελθόν είναι σαν να γίνεσαι ο φύλακας του νεκροταφείου».
Την επόμενη παρασκευή: επίλογος
