Πρόσφατα φίλος μας επισκέφτηκε την πολύ ιδιαίτερη έκθεση Προμηθέας 2.0 που παρουσιάζει το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης από τις 2 μέχρι τις 18 Οκτωβρίου. Τα σχόλια του θετικά και ενθουσιώδη για την ποικιλία των έργων και των διαφορετικών προσεγγίσεων πάνω στην τραγωδία του Αισχύλου Προμηθέας Δεσμώτης, αλλά και την αναγωγή της στη σύγχρονη εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας και του διαδικτύου.
Ανάμεσα στα 35 ονόματα των συμμετεχόντων καλλιτεχνών διέκρινε και τέσσερα που του ήταν οικία: Οι δύο, η Μάρια Μπαχά και η Άντα Πετρανάκη έχουν καταγωγή από τη Χίο. Ο Νίκος Παπαδημητρίου έχει γεννηθεί στη Χίο. O τέταρτος καλλιτέχνης της παρέας, ο Ανδρέας Μαράτος, πέρασε από τη Χίο ως καθηγητής αισθητικής αγωγής στα γυμνάσια Bροντάδου και Καρδαμύλων. Την παρέα έφερε κοντά η συνεργάτιδα της Απλωταριάς, Καλλιόπη Λιαδή, που είναι και η επιμελήτρια της έκθεσης.
Μας μετέφερε, λοιπόν, τα σημειώματα που συνόδευαν το έργο των συγκεκριμένων καλλιτεχνών και μια φωτογραφία των έργων τους.
Μάρια Μπαχά: Χωρίς τίτλο
Με όχημα τον Προμηθέα Δεσμώτη, το έργο μου εστιάζει στην ένταση με την οποία το παρόν μετέχει σε διαφορετικά επίπεδα ύπαρξης: στο παρελθόν και το μέλλον, στη γη και τον ουρανό, στο γήινο και το υπερβατικό – αλλά και στον τρόπο με τον οποίο όλες αυτές οι αντιθέσεις μετουσιώνονται σε προσωπικό βίωμα.
Nίκος Παπαδημητρίου: Prometheus
(Αντί κειμένου κάνει συσχετισμούς με τις εικόνες και τα σύμβολα που εμφανίζονται στο συγκεκριμένο έργο).
Φωτιά (ενοχές / Προμηθέας)
Στέμα (εξουσία / Δίας)
Σπαθί (ανακάλυψη / άνθρωποι)
Βέλη (λύτρωση / Ηρακλής)
Νύχια (αποστολή / αετός)
Άντα Πετρανάκη: Η Θυσία
(το καταραμένο απόθεμα)*
Ένα ζώο θυσιάζεται. Το ένα μερίδιο, κόκαλα καμουφλαρισμένα με λίπος και το άλλο, το καλό, κρέας καμουφλαρισμένο με δέρμα. Ο Δίας, με ατομισμό, διαλέγει το πλούσιο λίπος ως το καλύτερο κομμάτι γι’ αυτόν και τους θεούς και προτίθεται να «ρίξει» για πάντα τους θνητούς στη μοιρασιά. Εξαπατάται. Στην πραγματικότητα έχει διαλέξει τα κόκαλα. Ο δόλιος Προμηθέας αποκαλύπτεται, ξεφεύγει, ξανασφάλει, κλέβοντας αυτή τη φορά τη φωτιά, ενάντια στη θεϊκή βούληση και, εν τέλει, τιμωρείται σταυρωμένος στο βράχο, έρμαιο των πτηνών. Μαζί του τιμωρείται και το ανθρώπινο γένος, με θνητότητα και ανείπωτα δεινά που θα συνοδεύουν τα αγαθά.
Ο Προμηθέας, αρχέτυπο του εξεγερμένου επαναστάτη, ενάντια σε κάθε είδους δεσποτισμό, που εξαπατά προκειμένου να ευεργετήσει την ανθρωπότητα, ένας σύγχρονος Ρομπέν των δασών, ένας σύγχρονος Ρασκόλνικωφ. Ο ευεργέτης, που θυσιάζεται για την πρόοδο και τα πλούσια υλικά αγαθά του ανθρώπινου γένους, στέκει σε αντίστιξη με έναν άλλον επαναστάτη υπέρ της ανθρωπότητας αλλά κατά του πλούτου και της αλαζονείας. Έναν ταπεινό επαναστάτη, το Χριστό.
Και οι δύο έδωσαν δείγματα πορείας για την ανθρωπότητα. Ένα ορθολογικό, μακιαβελικό, τραχύ, τεχνοκρατικό, της προόδου και ένα πιο ταπεινό, φτωχό, πνευματικό και δίκαιο, της αγάπης.
Ανεξάρτητα προσέγγισης όμως, κοινό χαρακτηριστικό αυτού που εξεγείρεται και ευεργετεί το σύνολο, αποτελεί η αναπόδραστη έλευση του τέλους… Η εγκατάλειψή του, η μαρτυρική σταύρωση που του επιφυλάσσει η κρατούσα τάξη, προκειμένου να μην περάσει στο συλλογικό η δύναμη και ο πλούτος.
Τα όρια, το δίκιο, η τιμωρία, η θυσία. Από τη μία τα αγαθά, η γνώση, η πρόοδος. Από την άλλη η υπερβολή, η απληστία, ο δόλος. Συγκαιρινά, το «καταραμένο απόθεμα» είναι εκπεφρασμένο σε ανώνυμες καθημερινές ανθρωποθυσίες. ΘΥΣΙΑ, σήμερα, είναι αυτό που συμβαίνει ….. στους
ανθρώπους των πολέμων, της τριτοκοσμικής φτώχιας, της προσφυγιάς, της σκληρής καθημερινότητας. Τον φρενήρη ρυθμό, συνυφαίνουν ο ανταγωνισμός και η τεχνολογία. Πως θα συλλάβουμε αυτή τη στιγμή του συλλογικού εγκλωβισμού… Η ανθρωπότητα κοιτά κατάματα τα δεινά στο κοσμογονικό κουτί της Πανδώρας και απεγνωσμένα ελπίζει η πρόοδος, που τόσο προσδοκά, να φέρει ανθρωπιά και ισότητα ανακουφίζοντας τον πόνο των αδυνάτων.
*Δάνειο από τον τίτλο του βιβλίου του Georges Bataille, Καταραμένο Απόθεμα, εκδ. Πραξις, Αθήνα, 1985
Ανδρέας Μαράτος: “Με λογισμό και μ’ όνειρο”
Τα γυμνά πόδια στο παλιό φθαρμένο δάπεδο. Το βρόχινο νερό σαν καθρέφτης. Το καθρέφτισμα του ανθρώπου και τ’ ουρανού μέσα του. Σώμα, μνήμη κι όνειρο. Η σχέση με τον εαυτό, τον άλλο, τον κόσμο. Η ανθρώπινη περιπέτεια ως κρυμμένη φλόγα. Το κόκκινο νήμα του μύθου και της ιστορίας. Προμηθέας.
(Ο τίτλος είναι στίχος παρμένος από το Σχεδίασμα Γ΄ του ποιήματος του Διονύσιου Σολωμού «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι». Ο Προμηθέας είναι κι αυτός ένας ελεύθερος πολιορκημένος μυθικός ήρωας. Ο μύθος του μας μιλά για την αέναη πάλη του ελεύθερου ανθρώπου με την κυρίαρχη γλώσσα της εξουσίας. Γι’ αυτό μας αφορά ακόμα. Ειδικά στις μέρες μας, που ένας συστηματικός καταιγισμός πληροφοριών αποκρύπτει την ομιχλώδη ακινησία του καιρού μας.)
Σε ερώτηση μας στην Καλλιόπη Λιαδή τι σημαίνει το 2.0, μας εξήγησε ότι «πρόκειται για ένα εύρημα, μια νέα ορολογία – που αρκετοί αμφισβητούν – και αναφέρεται στη σύγχρονη μορφή της χρήσης του διαδικτύου. Τώρα πια, οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να δρουν και να διαμορφώνουν τον παγκόσμιο ιστό, επεμβαίνοντας στο περιβάλλον μιας σελίδας και στο περιεχόμενό της. Υπάρχει διάδραση μεταξύ τους, κατέχουν κάποιο είδος δύναμης, της οποίας το αποτέλεσμα είναι αμφισβητίσιμο και διερευνάται.
Χρησιμοποιήθηκε, λοιπόν, ο όρος αυτός σε συνδυασμό με τον μύθο του Προμηθέα και την τραγωδία του Αισχύλου Προμηθέας Δεσμώτης για να στραφούμε στο ερώτημα και τους προβληματισμούς της έκθεσης: πώς η ανθρωπότητα, και, κυρίως, η δυτική κοινωνία, χρησιμοποίησε και χρησιμοποιεί το προμηθεικό δώρο, στο εδώ και το σήμερα. Κατά πόσο η φωτιά, η τεχνολογία που έφερε ο μυθικός ήρωας στον άνθρωπο, έχει μετεξεληχθεί σε γνώση, σε πληροφορία, σε πρόοδο ή το αντίστροφο.»
Έκθεση Προμηθέας 2.0
Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
Πειραιώς 206, Ταύρος – τηλ. 210 34 18 550
Η έκθεση διαρκεί μέχρι την Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2018
Ώρες λειτουργίας: καθημερινά 18:00-22:00