της Νίκης Αντύπα
H αυτοκτονία είναι πλέον από τις πιο συχνές αιτίες θανάτου στον κόσμο. Περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι δίνουν τέλος στη ζωή τους κάθε χρόνο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ). Οι Ευρωπαϊκές χώρες έχουν αρκετά υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών, με τα υψηλότερα ποσοστά να παρατηρούνται στη Ρωσική Ομοσπονδία που ακολουθείται από τις χώρες που εισήλθαν πρόσφατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπως η Λιθουανία, η Ουγγαρία και η Σλοβενία.
Οι άνδρες έχουν 5 φορές περισσότερες πιθανότητες να αυτοκτονήσουν σε σχέση με τις γυναίκες και η τάση αυτή παρατηρείται σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Οι γυναίκες από την άλλη πλευρά, είναι πιο πιθανόν να κάνουν περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα;
Η Ελλάδα είχε την τιμή παλιότερα (σύμφωνα με στατιστικές του 2004) να είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη με το χαμηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών. Παρόλο που ακόμα κυμαινόμαστε στα χαμηλά ποσοστά, με την κρίση στην τριετία 2009 – 2011, τα ποσοστά διπλασιάστηκαν. Συγκεκριμένα, ενώ παλιότερα 2.5 στα 100.000 άτομα θα αυτοκτονούσαν, τώρα υπολογίζεται ότι περισσότερα από 5 άτομα ανά 100.000 κατοίκους αυτοκτονούν στην Ελλάδα (ενώ το μέσο εκτιμώμενο ποσοστό στην Ευρώπη είναι 13 ανά 100.000 άτομα). Ο αριθμός των αυτοκτονιών διαφέρει ανάλογα με τον φορέα (!). Για παράδειγμα η Ελληνική Στατιστική Αρχή ανακοίνωσε 1.245 αυτοκτονίες για το έτος 2009-2011, ενώ το υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, δήλωσε ότι οι αυτοκτονίες ή οι απόπειρες ανήλθαν το διάστημα από το 2009 έως τις 23.08.2012 σε 3.124 πανελλαδικά. Ταυτόχρονα, η αστυνομία ισχυρίζεται ότι ο πραγματικός αριθμός των αυτοκτονιών είναι μεγαλύτερος, μιας και στην Ελλάδα η Εκκλησία δεν επιτρέπει τη θρησκευτική ταφή αυτών που αυτοκτονούν, και πολλοί προσπαθούν να καλύψουν το τραγικό γεγονός με το μανδύα του «ατυχήματος» για να μην έχουν προβλήματα.
Τι μπορεί να οδηγήσει έναν άνθρωπο στην αυτοκτονία ;
Οι αιτίες ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό, αλλά κάποιοι κοινοί παράγοντες κινδύνου έχουν προταθεί. Σύμφωνα με το «προδιάθεση-στρες» μοντέλο της αυτοκτονίας υπάρχουν 2 ειδών παράγοντες:
1. Προδιάθεση
- γενετική προδιάθεση
- τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία
- νευροβιολογικές διαταραχές
- χαρακτηριστικά της προσωπικότητας (επιθετικότητα, παρορμητισμός)
2. Στρες
- οξεία στρεσογόνα γεγονότα (π.χ. απώλεια εργασίας, χρόνια ανεργία, χωρισμός)
- ψυχιατρικές διαταραχές (κυρίως κατάθλιψη, κατάχρηση ουσιών)
Ως εκ τούτου, ένα άτομο με «προδιάθεση», είναι πιο ευάλωτο κάτω από συνθήκες «στρες» και μπορεί πιο εύκολα να στραφεί προς το αδιέξοδο, την αυτοκτονία.
Αυτό μάλλον συμβαίνει και με την οικονομική κρίση – το αν κάποιος απολυμένος / χρόνια άνεργος θα βάλει τη ζωή του σε κίνδυνο, εξαρτάται από την «προδιάθεσή» του, συν το οικογενειακό του περιβάλλον, την κοινωνική στήριξη και άλλους πολλούς παράγοντες, και δεν είναι άμεσο αποτέλεσμα της κρίσης.
Ο «καλύτερος» παράγοντας που μπορεί να προφητεύσει μια αυτοκτονία είναι το ιστορικό απόπειρας. Οι περισσότεροι άνθρωποι που καταφέρνουν και αυτοκτονούν έχουν προσπαθήσει ξανά στο παρελθόν.
Στιγματισμός: Λόγω των εξαιρετικά υψηλών ποσοστών αυτοκτονιών που παρατηρούνται ανά τον κόσμο, εκδηλώνεται ενδιαφέρον και γίνονται ενέργειες από τον Π.Ο.Υ. και τη Διεθνή Συνεργασία για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (International Association for Suicide Prevention -IASP) κατά του στιγματισμού του ατόμου με ψυχολογικά προβλήματα ή με ιστορικό απόπειρας.
Ο στιγματισμός στην Ελλάδα, και ειδικά στην επαρχία, είναι αισθητός και αποξενωτικός. Οι άνθρωποι διστάζουν να μιλήσουν για τα προβλήματα τους. Όταν τους συμβεί κάτι ντρέπονται, προτιμούν να το κρατήσουν μέσα τους, να το καταπιούν. Δε θα ζητήσουν εύκολα βοήθεια από τις αρμόδιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας (ψυχολόγους, ψυχιάτρους, κοινωνικούς λειτουργούς κτλ.) για αυτόν ακριβώς το λόγο: για να μην το μάθει ο κόσμος, γιατί μετά … «τι θα πει ο κόσμος;».
Όπως λέει και η παλιά ανέκδοτη ιστορία του νησιού μας με τους 2 ναυτικούς, που εν μέσω θαλασσοταραχής συνειδητοποιούν ότι θα πνιγούν και τότε λέει ο ένας στον άλλο: «Σα μπολύ φουρτούνα έχει, και εν είναι που θα πνιγούμενε, αλλά με ίντα μούτρα θα γυρίσομε στον Βροντάδο;»
H αυτοκτονία είναι από τις πιο συχνές αιτίες θανάτου στον κόσμο. Ίσως όμως, να είναι η μόνη αιτία που μπορούμε να αποτρέψουμε.
